49-توجّه به نیازهای مادی و معنوی خانواده ، در مورد حضرت ابراهیم علیه السلام چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• همانگونه که در تاریخ ذکر شده ، حضرت ابراهیم (ع) همسر و فرزند خود (هاجر و اسماعیل ) را به سرزمین مکه که سرزمین خشک و بی حاصلی  و خالی از سکنه بوده و خانه ی خدا کعبه در آنجا قرار داشته آورده ، و در آنجا ساکن می گرداند ، البته همانگونه که برخی از مفسرین ذکر کرده اند ، این کار به فرمان خداوند بوده تا در اثر سکونت هاجر و اسماعیل(ع) در این مکان ، انتشار دعوت و ابلاغ رسالت الهی از این مکان به سایر نقاط صورت گیرد ، و شاید سکونت این مادر و فرزند در این مکان خشک و بی حاصل برای جلب نظر رهگذران بوده که به مرور زمان ، توجّه بیشتری به این مکان توحیدی صورت پذیرد (1)
• سپس حضرت ابراهیم (ع) علت انتقال خانواده ی خود را به این مکان ، بر پا داشتن نماز و عبادت الهی ذکر می کند ، تا در اثر حضور آنان در این مکان مقدّس بر انجام نماز ، مداومت ورزیده و آن را با شرائطش بر پا دارند (2) و از آنجایی که حیات مادی انسان به تأمین غذا نیز وابسته است (3) از خداوند برای آنها در خواست روزی نیز می کند ، زیرا مردم از طریق آمدن به آنجا هم عبادت نموده و هم به امر تجارت می پردازند و خواه نا خواه در اثر توجّه و حضور مردم در این مکان ، روزی های مختلف به این مکان سرازیر خواهد شد . لذا حضرت ابراهیم(ع) هم به مسائل معنوی که عبادت خداوند است توجّه نموده و هم به تأمین غذا و روزی برای خانواده
• لذا در سوره ی ابراهیم (ع) ، این پیامبر الهی چنین دعا می کند :رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ بِوادٍ غَیْرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِیُقیمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ : پروردگارا ! من برخی از فرزندان خویش را در سرزمینی بی حاصل در کنار خانه ی محترم تو ، ساکن گردانده ام ، تا نماز را برای پای دارند ، پس دلهای گروهی از مردم را متوجّه آنان گردان ، و از میوه ها روزی شان گرداند ، باشد که شکرگزار نعمت هایت باشند (4)

-------------------

1-تقریب القرآن إلى الأذهان، ج‏3، ص: 136

2-مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، ج‏6، ص: 122

3-تفسیر الکاشف، ج‏4، ص: 452

4-ابراهیم/37

 48-از نگاه قرآن کریم ، محدوده ی تلاش برای خانواده ، تا کجاست ؟

پاسخ :

• انسان هم دارای نیاز های مادی می باشد و هم دارای نیاز های معنوی ، آنچه در غالب مردم مشاهده می شود ، توجّه بیشتر به نیاز های مادی است که برای آنان ملموس و محسوس است ، و در مجموع إقبال و توجّه کمتری به نیاز های معنوی خود دارند ، از این رو قرآن کریم ، به انسان ها تذکّر می دهد که اشتغال به تأمین نیاز های مادی ، شما را از توجّه به نیاز های معنوی باز ندارد و از این جهت ، دچار غفلت نگردید ، زیرا آنچه برای انسان ، اصل است ، سعادت ابدی می باشد ، و تأمین نیاز های مادی مقدمه ی دست یابی به کمال انسانی است که در معنویات تجلّی پیدا می کند ، بنابر این تلاش برای تأمین نیاز های خانواده از همسر و فرزندان ، نباید به اندازه ای باشد که انسان را از توجّه به یاد خدا و تکالیف و واجبات الهی آنگونه که شایسته است باز دارد .
• خداوند در قرآن کریم می فرماید : یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ  : ای کسانیکه ایمان آورده اید ، دارایی و فرزندان شما ، شما را از یاد خداوند باز ندارد و به خود مشغول نسازد ، که هر کس چنین نماید ، از زیانکاران باشد (1)

--------------------------

1-منافقون/9

 47-از نگاه قرآن کریم انسان چه نوع مسئولیتی در قِبال خانواده ی خود دارد ؟

پاسخ :

• آنچه در غالب نقاط جهان و خانواده ها مشاهده می شود ، این است که والدین برای ادامه ی زندگی و بقای خانواده ی خود تلاش می کنند ، تا نیاز های اولیه و اساسیِ زندگی آنان را تأمین نمایند ، تا آنها رشد نموده ، بزرگ شوند و بتوانند زندگی مستقلی را بدون نیاز به والدین ، آغاز کنند ، و این موضوع را به صورت غریزی در حیوانات نسبت به فرزندان خود نیز مشاهده می کنیم ، امّا آنچه در برخی از خانواده ها مورد غفلت قرار می گیرد ، بحثِ تربیت دینی و اخلاقی فرزندان است که سعادتِ ابدی آنان وابسته به آن می باشد .
• خداوند متعال در سوره ی تحریم آیه 7 ، خطاب به اهل ایمان می فرماید ، خود و اهل و عیال و کسانی که سرپرستی آنان به شما سپرده شده است را از آتش دوزخ حفظ کنید (1) به این معنا که آنان را بگونه ای تربیت نموده و آموزش دهید که نسبت به وظایف و تکالیف الهی احساس مسئولیت نموده  و در انجام آن کوتاهی نکنند و از انجام کارهای ناپسند و گناهان ، دوری نمایند ، و با اخلاق و رفتارِ خدا پسندانه ای ، تربیت شوند ، بنابراین انسان در آغاز نسبت به خانواده ی خود مسئولیت و وظیفه دارد ، همانگونه که وظیفه ای هم نسبت به دیگر افراد و جامعه خواهد داشت (2)

----------------------

1-یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَیْها مَلائِکَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُون : ای کسانی که ایمان آورده اید ، خود و خانواده ی خود را از آتشی که آتشگیره ی آن مردم و سنگ ها می باشد حفظ کنید ، آتشی که فرشتگانی خشن و سختگیر بر آن گمارده شده که در انجام فرمان خدا نافرمانی نمی کنند و به آنچه مامورند عمل می نمایند .‏

2-رک :  مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، ج‏11، ص: 185

 46-مقصود از نسل پاک که در قرآن کریم مطرح شده ، چیست ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در سوره ی آل عمران آیه ی 38 ، دعایی را از حضرت زکریا علیه السلام بیان می کند که از خداوند در خواست فرزند و نسلی پاک را می نماید (1) ، جریان این در خواست هم از این قرار است که حضرت زکریا (ع) شوهر خاله حضرت مریم علیها السلام بوده و کفالت و سرپرستی حضرت مریم (س) را به عهده داشته است ، و چون صلاحیت معنوی و کراماتی که از حضرت مریم (س) بروز می کرد ، مشاهده نمود ، و از طرفی در سن پیری به سر می برده و هنوز صاحب فرزندی نشده بود ، عاطفه پدری در او به حرکت در می آید و علاقه مند به داشتن چنین فرزندی می شود ، در اینجا بود که به خداوند پناه می آورد و از خداوند در خواست نسلی پاک را می کند ، و خداوند دعای او را مستجاب می گرداند (2) مقصود از نسل و فرزند پاک (ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً) یعنی کسیکه اهل صلاح باشد ، وجودش با برکت و مفید بوده ، با تقوا و پرهیزکار و مورد رضایت خدا باشد ، و واژه «طیّب» به کسی اطلاق می شود که افعال و اخلاقش پاکیزه است و در او چیزی مشاهده نمی شود که مورد کراهت و عیب ، باشد (3) از این آیه ی شریفه می توان استفاده کرد که آنچه برای والدین باید مهم باشد تربیت نسلی پاک و صالح است و این موضوع غیر از لطف و عنایت الهی نیازمند آگاهی و تربیت درست خانواده است .

-----------------------

1-هُنالِکَ دَعا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ : در آنجا بود که زکریا از پروردگارش درخواست نمود و گفت : پروردگارا از نزد خود به من نسل و فرزندی پاک ، ببخش که تو شنونده ی دعا می باشی

2-تفسیر الکاشف، ج‏2، ص: 53

3-مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، ج‏2، ص: 192

45-مقصود از « حسنه » که در آیات قرآن از آن سخن به میان آمده است ، چیست ؟

پاسخ :

• واژه ی حسنه به معنای نیکی است که ضد آن بدی (سیئه) است (1) حسنه به معنایِ هر نعمت خوش آیند و شاد کننده است که بانسان میرسد و سیّئه ضدّ آن است و شامل نعمت دنیا و آخرت هر دو است : رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ(2) : پروردگارا بما در دنیا ، نعمتى نیکو بخش و در آخرت نعمتى نیک بخش ، و ما را از عذاب آتش نگاه دار. این کلمه مجموعاً 28 بار در قرآن مجید آمده است و شامل نعمت هر دو جهان است (3)
• مفسرین به اعتبار روایات مختلفی که در مورد « حسنه » وارد شده مصادیقی را برای این واژه ذکر کرده اند ، از جمله گفته اند : مقصود از حسنه در دنیا : صحت و سلامتی ، امنیت ، توسعه در زندگی و اخلاق نیک ، و مقصود از حسنه در آخرت : رحمت  الهی ، قرب و نزدیکی به خداوند ، خشنودی الهی و بهشت است (4)
• روایتی نیز از پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شده که فرموده اند : به کسیکه قلبی شاکر و سپاسگزار و همسری صالح و شایسته عطا شده باشد که او را در کار دنیا و آخرت یاری کند ، هم در دنیا به او حسنه ( نیکی) عطا شده و هم در آخرت ، و از آتش دوزخ حفظ خواهد شد (5)
• از این روایات استفاده می شود که یکی از نعمت هایی که در دنیا به انسانی داده شود ، داشتن همسری صالح و شایسته است که شایستگی او در این جهت است که مایه ی پیشرفت مادی و معنوی همسر خود باشد ، به تعبیر دیگر کمک کند که هم دنیای همسرش و هم آخرت او آباد گردد ، بر این اساس انسانی که طالب سعادت دنیا و آخرت است باید تلاش کند دارای همسری با چنین ویژگی هایی باشد .

-----------------------‏

 1-لسان العرب، ج‏13، ص: 114

2-بقره/ 201

3-قاموس قرآن، ج‏2، ص: 135

4-الأصفى فی تفسیرالقرآن، ج‏1، ص: 97

5- و قال النبی ص من أوتی قلبا شاکرا و زوجة صالحة تعینه على أمر دنیاه و آخرته فقد أوتی فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً و وقی عذاب النار (فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام، ج‏1، ص: 299)

 44-قرآن کریم چه توصیه ای به فرزندان برای دوران سالمندیِ والدین دارد ؟

پاسخ :

• قرآن کریم بطور کلی دوران سالمندی را دوران ضعف و ناتوانی می داند ، دورانی که انسان به تدریج قوای جسمی خود را از دست می دهد و چه بسا دچار ضعف عقلانی نیز بشود و بسیاری از چیزهایی را که می دانسته از یاد ببرد و به نوعی به دوران کودکی خویش بازگشت می کند که نیاز به مراقبت و محافظت بیشتری دارد ، در سوره ی یس آیه 68 خداوند می فرماید : وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ أَ فَلا یَعْقِلُونَ : و به هر کس عمر طولانی دهیم در آفرینش او را واژگونه می کنیم ( قوت او به ضعف تبدیل می شود) آیا پس اندیشه نمی کنید ؟! امّا در رابطه با والدین که زحمات زیادی را برای فرزندان خویش کشیده اند و به سن پیری رسیده اند ، قرآن توصیه ای خاصی در سوره ی اسراء آیه 23 دارد و می فرماید : ...إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً : هر گاه  نزد تو یکی از والدین یا هر دو به سن پیری رسیدند ( مراقب رفتارت با آنان باش ) پس هیچ کلمه انزجار آمیزی هر چند کوچک به آنان مگو ، آن را با پرخاش کردن از خویش طرد مکن ، و با آنان به شایستگی و نرمی سخن بگو .

و بنا به فرمایش امام سجاد علیه السلام در دعای 24 صحیفه سجادیه :

• خداوندا، صدایم را در محضر آنان ملایم کن، و گفتارم را بر آنان خوشایند فرما، و خویم را نسبت به آنان نرم کن، و قلبم را بر آنها مهربان ساز، و مرا نسبت به هر دو خوشرفتار و دلسوز قرار ده (1)

در ادامه خداوند در سوره ی اسراء آیه 24 در مورد نیکی به پدر و مادر می فرماید : وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی‏ صَغیراً : و بال تواضع و فروتنی خویش را از روی رحمت و مهربانی برای پدر و مادر بگستران و ( واز خداوند بخواه ) و بگو ، پروردگارا ! به آن دو رحم کن ، آنگونه که ( با زحمت ) مرا از دوران کودکی تربیت نمودند .

امام سجاد علیه السلام  در این باره می فرمایند :

• خداوندا به آنها به پاس تربیت من جزاى نیکو عنایت فرما و در مقابل آنکه مرا گرامى داشتند جزاى خیر عطا فرما، و هر رنجى را در کودکى نسبت به من تحمل کرده ‏اند در حق ایشان منظور کن.
• خداوندا اگر از جانب من آزارى به آنان رسیده یا از من کار ناخوشایندى دیده ‏اند یا حقى از آنان بوسیله من از بین رفته همه را موجب پاک شدن آنان از گناهانشان‏
• و مایه رفعت مقامشان و افزونى حسناتشان قرار ده، اى که بدیها را با چندین برابر به خوبى تبدیل مى ‏کنى . (2)

-----------------------

1-دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه ( ترجمه غرویان)

2- همان

43-مقصود از نیکی به والدین ، که قرآن کریم به آن توصیه می کند ، چیست ؟

پاسخ :

• همانگونه که می دانیم ، بنیان خانواده بر اساس ازدواج مرد و زن ، نهاده شده که پس از فرزند دار شدن ، عنوان پدر و مادر را پیدا می کنند ، و خانواده ای را تشکیل می دهند که از والدین و فرزندان تشکیل شده است ، والدین به حکم غریزه ای که خداوند در وجود آنان نهاده است ، به فرزندان خود عشق می ورزند و آنها را تربیت و بزرگ می کنند ، و فرزند را بخشی از وجود خود می دانند ، و بطور کلی میزان علاقه ای که از والدین نسبت به فرزندان مشاهده می شود ، بسیار بیشتر از علاقه ای است که فرزندان نسبت به والدین از خود بروز می دهند ، لذا در اینجا لازم است به فرزندان یاد آوری شود که نیکی و رفتار پسندیده ، نسبت به والدین را فراموش نکنند ، از این رو خداوند متعال در قرآن کریم در چند مورد به فرزندان تذکّر می دهد که : « وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» به پدر و مادر نیکی نمایید (1)

در این راستا ، شخصی از امام صادق علیه السلام ، در باره ی نیکی نمودن به والدین سوال می کند که چگونه است ؟ حضرت می فرمایند : نیکی آن است که : با آنها به خوبی معاشرت و همراهی نمایی ، و هیچگاه آنان را وادار نکنی چیزی را که نیاز دارند ( به اجبار) از تو درخواست کنند ، هر چند که بی نیاز هم باشند ، آیا خداوند نمی فرماید : هرگز به مقام نیکی نمی رسید تا از آنچه خود دوست دارید ، انفاق نمایید (2)

مردی از رسولخدا صلی الله علیه و آله سوال می کند ، حق پدر بر فرزند چیست ؟ حضرت می فرمایند : حق آن است که :

• فرزند ، پدر را به اسم صدا نزند ( مقصود آن است که با احترام او را صدا کند)
• (بدون ضرورت) در مقابل او راه نرود ( بلکه همراه یا پشت سر پدر باشد)
• (بدون ضرورت ) پیش از او ننشیند ( بلکه به احترام پدر پس از او بنشیند )
• کاری نکند که مردم به پدر او ناسزا گویند (3)

البته باید توجّه داشت دایره ی والدین به پدر و مادر جسمانی و مادی که ما را به دنیا آورده اند خلاصه نمی شود ، بلکه در روایات به پدر و مادر معنوی نیز اشاره شده است که در روایتی از امام صادق علیه السلام ، پیامبر اسلام(ص) و حضرت علی(ع) را به عنوان پدر(امّت) معرفی نموده اند (4) که نیکی به آنها ، در اطاعت و پیروی از آنان تحقق پیدا می کند .

------------------------

1-(بقره/83) و (نساء/36)و(انعام/151)و(اسراء/23)

2-تفسیر نور الثقلین، ج‏3، ص: 148

3-همان

4- تفسیر نور الثقلین، ج‏3، ص: 148

42-مقصود از قطع رحم ، چیست و چه عواقبی برای انسان در پی خواهد داشت ؟

پاسخ :

• مقصود از قطع رحم ، قطع رابطه با خویشاوندان است ، و آنطور که گفته شده اینکار از گناهان کبیره است ، همانگونه که صله رحم از واجبات می باشد ، برخی از مفسرین مهمترین مصداق آن را ارتباط با والدین دانسته اند و صله رحم با والدین به معنای اداء حقوق آنان می باشد و بجا نیاوردن حقوق آنان ، قطع رحم و موجب عاق والدین شدن است ، برخی از مفسرین ابراز داشته اند که به تجربه ثابت شده کسیکه مشمول نارضایتی والدین باشد یا از دنیا خیر نمی بیند ، یا جوان مرگ می شود یا گرفتار فقر و تنگدستی و سختی می گردد و به عکس کسیکه مشمول رضایت پدر و مادر باشد ، عمرش طولانی و از نعمت های دنیا و آخرت بهره مند خواهد شد (1)

قرآن کریم در آیه 27 از سوره ی بقره می فرماید :

• الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُون : کسانیکه عهد و پیمانی را که با خدا بسته ، پس از محکم شدن آن می شکنند و آنچه را که خدا دستور به پیوند به آن داده قطع می کنند و در زمین فساد به راه می اندازند ، آنان از زیانکارانند .
• همانطور که از این آیه ی شریفه استفاده می شود ، قطع پیوند هایی که خدا به آنها فرمان داده ، مانند : ارتباط با پیامبر صلی الله علیه و آله و ارتباط با اهل ایمان و نیز پیوند با خویشاوندان باعث خسارت و زیانِ انسان خواهد شد و مانند کسی می ماند که سرمایه ی خود را به هدر داده است (2)

------------------------------

1-رک : تفسیر روان جاوید    ج‏1  ص  49   

2-رک :الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، ج‏1، ص: 92

 41-قرآن کریم ، به چه نوع از پیوند ها و پیوستن هایی تأکید نموده است ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در سوره ی رعد آیه 21 ، مؤمنین را به پیوستن و پیوند با هر چه خداوند به آن فرمان داده ، توصیه می کند (1) ، و باید دانست ؛ مقصود از این پیوندها ، ایجاد رابطه و ارتباط با موضوعاتی است که صلاح ِ فرد و جامعه و دنیا و آخرت انسان در آن می باشد ، از جمله آنها : ایمان به پیامبران (ع) ، ارتباط با خویشاوندان و رعایت حقوق مردم (در روابط اجتماعی) می باشد (2) در این راستا برخی از مفسّرین بر پیوند با برادران ایمانی تأکید می نمایند ، که به آنها یاری نموده ، سود آنها را در نظر داشته و ضرر و زیان را از آنان دور نماییم (3) هر چند ارتباط با خویشاوندان ( صله رحم) از مشهورترین مصادیق این آیه می باشد (4) و نیز ارتباط با اهل بیت علیهم السلام نیز از جمله پیوند ها و پیوستن هایی است که خداوند به آن فرمان داده است (5)

---------------------

1-وَ الَّذینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ

2-الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، ج‏2، ص: 127‏

3-التفسیر المبین، ص: 324

4-المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص: 343

5-تفسیر الصافی، ج‏3، ص: 66

40-وظیفه ی انسان نسبت به همنوعان ، به ویژه خویشاوندانِ خود چه می باشد ؟

پاسخ :

• اسلام هم به روابط فردی انسان توجّه نموده و هم به روابط اجتماعی او ، گرچه نسبت به روابط اجتماعی تأکید بیشتری نیز نموده است ، این رابطه با همنوعان ، همواره بر اساس روابط مثبت و سازنده و هم زیستی مسالمت آمیز با آنان است ، اسلام همواره به نیکی کردن و مهربانی با مردم سفارش نموده و این موضوع نسبت به کسانی که رابطه ی خویشاوندی با انسان دارند از تأکید بیشتری برخوردار است .
• به عنوان نمونه : در آیه ی 36 سوره ی نساء توصیه به نیکی به گروه های مختلف از همنوعان خود نموده ، چه کسانی که رابطه ی خویشاوندی با انسان دارند و چه کسانی که چنین رابطه ای ندارند ، از جمله : پدر و مادر ، فامیل و خویشاوندان ، یتیمان ، فقراء و مستمندان ، همسایگانی که خویشاوندی با انسان دارند و همسایگانی که خویشاوند انسان نیستند ، همنشین ، همراه و دوست ، مسافرینی که در راه مانده اند ( و خرج سفر ندارند) ، و بردگان ( درزمان های گذشته که چنین افرادی بوده اند) (1)
• در این راستا خانواده ی انسان از جمله ی کسانی هستند که در کنار انسان زندگی می نمایند و به نوعی همنشین و هم صحبت و همراه دائمی انسان در طول زندگی می باشند که لازم است با آنان به شایستگی و با اخلاق نیکو رفتار نمود ، پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند : بهترین شما کسی است با خانواده ی خود (رفتارِ) خوبی داشته باشد و من بهترین فردِ شما با خانواده ی خود هستم (2)
•  البته باید توجّه داشت مقصود از نیکی کردن نسبت به دیگران ، تنها شامل کمک مالی نمی شود ، بلکه شامل رفتار هایی چون ، نرمخویی ، فروتنی ، برآوردن نیاز آنها ، خیرخواهی در مشورت دادن ، پوشاندن اسرار آنها ، چشم پوشی از لغزش ها ، باز گو نکردن بدی های آنان ، دادن وسایل مورد نیاز به آنان و چیزهایی از این قبیل است (3)

---------------------

1-وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبى‏ وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالاً فَخُورا

2-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَیْرُکُمْ لِأَهْلِی.((وسائل الشیعة؛ ج‌20، ص: 171)

3-تفسیر الکاشف، ج‏2، ص: 322