59-چرا پیامبران الهی (ع) از خداوند در خواست فرزندِ صالحی می نمودند ؟

پاسخ :

• اصولاً هدف از آفرینشِ انسان بنده ی صالح خداوندِ شدن است ، بنابر این اهل صلاح بودن یک هدف برای همه ی انسان ها می باشد ، به این معنا که صالح شدن یک وظیفه ی همگانی است و در مرحله ی بعد لازم است که هر فرد ، به فکر سعادت نسل آینده ی خود نیز باشد و فرزندان شایسته ای را تربیت و تحویل جامعه دهد ، از سوی دیگر پیامبران الهی (ع) به خاطر جایگاهی که داشته اند ، نسبت به این مسئله توجّه بیشتری داشته اند و خواست آنها این بوده که جانشینان صالحی از خود بجای گذاشته که ادامه دهنده ی راه آنان باشد ، به عنوان نمونه حضرت زکریا علیه السلام چون نگران این بوده که وارثان پس از او صلاحیت لازم را برای ادامه راه او نداشته باشند ، از خداوند درخواست وارث و جانشینی را نموده که مورد رضایت خداوند باشد (1) ، و یا حضرت ابراهیم علیه السلام از خداوند درخواست فرزند صالحی می نماید و خداوند حضرت اسماعیل علیه السلام را به او می بخشد (2)

-------------------

1-وَ إِنِّی خِفْتُ الْمَوالِیَ مِنْ وَرائی‏ وَ کانَتِ امْرَأَتی‏ عاقِراً فَهَبْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا * یَرِثُنی‏ وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا : خداوندا من از بازماندگان پس از خود بیمناکم و همسرم نازا می باشد ، پس از نزد خود جانشینی به من عطا کن ، تا ازمن و خاندان یعقوب ارث ببرد و او را مورد رضایت خود قرار ده ( مریم/5 و6)

2-رَبِّ هَبْ لی‏ مِنَ الصَّالِحین : پروردگارا فرزندی از صالحان را نصیب من فرما (صافات/100)

 58-آیا دعا برای اصلاح فرزندان ، امری مطلوب است ؟

پاسخ :

• معمولاً خانواده از پدر و مادر و فرزندان تشکیل شده و به حکم علاقه ای که خداوند در وجود والدین قرار داده است ، آنان به اموری که مربوط به رشد و پرورش فرزندان می شود ، اهتمام می ورزند ، امّا  ممکن است انسان به تمام جنبه های مربوط به تربیت فرزندان خویش ، توجّه و آگاهی لازم را نداشته باشد و از سوی دیگر به تمام آسیب های مادی و معنوی که فرزندان را تهدید می کند ، واقف نباشد ، در اینجاست که انسان مؤمن نباید خود را از یاری و راهنمایی خداوند بی نیاز ببیند و بپندارد بدون یاری خداوند ، می تواند در این زمینه به موفقیت دست یابد و حتّی در جایی که والدین به ظاهر از خداوند یاری نجسته اند و در عین حال فرزندان موفقّی داشته اند ، باز نیز نمی توان موفقیت آنان را از لطف و خواست الهی به دور دانست زیرا هیچ خیری به بنده نمی رسد ، مگر اینکه زمینه ی آن را خداوند برای بنده ی خویش فراهم نموده است ، در قرآن کریم ، بخشی از نیاز انسان مؤمن را ، درخواست و دعا برای اصلاح فرزندان و نسل انسان ، معرفی می کند : « وَ أَصْلِحْ لی‏ فی‏ ذُرِّیَّتی‏ : خداوندا فرزندانم را اصلاح فرما و آنان را از جمله ی صالحین قرار بده » (1) از این رو در کنار تربیت برای داشتن فرزندانی شایسته لازم است از طریق دعا نیز این موضوع را از خداوند در خواست نماییم .
• --------------------

1-قالَ رَبِّ أَوْزِعْنی‏ أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتی‏ أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلى‏ والِدَیَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لی‏ فی‏ ذُرِّیَّتی‏ إِنِّی تُبْتُ إِلَیْکَ وَ إِنِّی مِنَ الْمُسْلِمینَ : گفت : پروردگارا ! به من الهام نما ( و توفیق عطا کن) تا نعمتی را که به من و پدر و مادرم عطا کردی ، شکر نمایم ، و اینکه عملِ شایسته ای را انجام دهم که مورد رضایت تو باشد ، و فرزندانم را صالح بگردان ، همانا من به سوی تو بازگشت نموده و من از مسلمانان هستم . (احقاف/15)

 57-افراد مؤمن در هنگام خشم ، چگونه رفتار می کنند ؟

پاسخ :

• یکی از ویژگی های طبیعی در هر انسانی ، نیروی غضب و خشم است ، به یقین استفاده از این نیرو باید بر اساس الگوهای اخلاقی در انسان صورت پذیرد ، این نیرو در حقیقت در  انسان برای دفع ضرر  و آسیب ها در نظر گرفته شده است ، ولی اگر این نیرو به خوبی کنترل نشود می تواند هم موجب آسیب های جسمی و روحی به خود و هم به دیگران شود ، قرآن کریم یکی از صفات مؤمنین را ، کنترل این نیرو می داند و میفرماید : وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ : آنان هنگامیکه دچار خشم می شوند ، عفو می کنند (1)
• البته این بخشش و عفو کردن تنها در مورد کسانی که با انسان نسبتی ندارند نیست ، بلکه یکی از مصادیق آن ، افراد خودی و خویشاوند و حتّی اعضای خانواده است که بیشترین زمان را در زندگی با انسان سپری می کنند ، و در روابط خانوادگی معمولاً  اتفاقاتی می افتد که باعث ناراحتی و رنجش انسان می گردد و اینکه انسان در مقابلِ هرچیزی که باعث ناراحتی او می شود ، سریع واکنشِ هیجانی از خود نشان دهد این فضیلت و هنری محسوب نمی شود ، بلکه هنر آن است که انسان بتواند خویشتنداری نماید و حتّی بالاتر ، بتواند طرف مقابل خود را ببخشد و خطای او را نادیده بگیرد ، امام باقر علیه السلام می فرمایند : کسیکه خشمی را فرو برد که می تواند آن را عملی سازد ، خداوند دل او را از ایمان و امنیت در روز قیامت لبریز خواهد نمود (2)

----------------

1-شوری/ 37 

2-قال أبو جعفر (علیه السلام): من کظم غیظا، و هو یقدر على إمضائه، حشا الله قلبه أمنا و إیمانا یوم القیامة ( البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏4، ص: 828)

 56-کدام شادمانی در دنیا ، غم و اندوه دائمی در پی دارد ؟

پاسخ :

• خداوند در قرآن کریم ، از کسانی سخن می گوید که در دنیا و در میان خانواده ی خویش ، در غفلت بوده و سرگرم مادیات و شادمان از لذت های دنیا بوده و اصلاً اهمیتی برای آخرت قائل نبودند ، و گمان می کردند به سوی خداوند بازگشت نخواهند کرد که سرانجام آنها دوزخ می باشد و بجای آن شادمانی باطل در غم و اندوه دائمی بسر می برند ، مفسّرین در مورد این آیه گفته اند (1) ، این افراد یا خود چنین بوده اند و یا اینکه هم خود و هم خانواده ی آنان با هم در حال غفلت و شادمان به مادیات بوده و آخرت را فراموش کرده و انکار می نمودند (2) ، از این آیه می توان استفاده نمود که گاه مجموع یک خانواده ، افراد غافلی هستند و این بخاطر این است که معمولاً انسان از فضای حاکم در خانواده ی خویش تأثیر می پذیرد ، به عکس این موضوع نیز  فردی است که به آخرت ایمان دارد و به عبادت و بندگی خدا مشغول است که خداوند در عوض تلاش و رنجی که در  اینکار کشیده ؛ در آخرت او را شادمان نموده و از نعمت های جهان دیگر او را بهره مند می نماید (3)

-----------------

1-وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِه ؛ فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُورا ؛ وَ یَصْلى‏ سَعیراً ؛ إِنَّهُ کانَ فی‏ أَهْلِهِ مَسْرُوراً ؛ إِنَّهُ ظَنَّ أَنْ لَنْ یَحُورَ : و اما کسیکه نامه اعمالش به دست چپش داده شود ، پس بزودی آرزوی مرگ خواهد نمود ، و در آتش سوزان در خواهد آمد ، او در میان خانواده ی خویش شادمان ( و در غفلت) بود ، و گمان می کرد به سوی خداوند باز نخواهد گشت ( انشقاق آیات 10 تا 14)

  2-تفسیر جوامع الجامع، ج‏4، ص: 466

3-مختصر مجمع البیان، ج‏3، ص: 541

 55-حضرت اسماعیل علیه السلام ، خانواده ی خود را ، نسبت به رعایت چه موضوعی تأکید می کرد ؟

پاسخ :

• قرآن کریم بخش هایی از زندگی پیامبران گذشته را برای انسان ها بیان می کند تا درس و الگویی برای آنان باشد و آن را در زندگی خود بکار گیرند ، خداوند در سوره ی مریم آیه ی 55 می فرماید : وَ کانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ وَ کانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِیًّا : او دائماً خانواده و خاندان خویش را به انجام نماز و ادای زکات ، فرمان می داد ، و خود مورد رضایت خداوند بود ، از این آیه ی شریفه می توان استفاده نمود که والدین نسبت به اعتقادات و دین و اخلاقِ خانواده و خاندان خود مسئولیت دارند ، به ویژه کسانی که از جایگاه بالاتری بر خوردارند این وظیفه نسبت به آنان تاکید بیشتری دارد .
• از آنجایی که به فرموده ی قرآن هدف از آفرینش انسان ، عبادت و بندگی است ، و یکی از جلوه های عبادت ، نماز است ، لذا پیامبران الهی نسبت به خانواده ی خود احساس مسئولیت کرده و به آنان در انجام این واجب الهی ، تذکّر و یاد آوری می نمودند ، علاوه بر اینکه به فکر نیازمندان جامعه نیز بوده ، ضمن اینکه خود به آنان کمک می کردند ، به خانواده و خاندان خویش نیز توصیه می کردند از طریق پرداخت زکات و انفاق ، از آنان دستگیری نمایند .

 54-خداوند چگونه حضرت ایوب (ع) را مورد آزمایش قرار داد ؟

پاسخ :

• حضرت ایوب علیه السلام از پیامبرانی است که در صبر و شکیبایی به عنوان یک الگو مطرح می شود ، و از طریقِ از دست دادن فرزندان و اموال و دارایی خود ، مورد آزمایش قرار می گیرد و حتی سلامتی خود را از دست داده و مدتی دچار بیماری سختی می شود ، امّا با این حال زبان به شکایت باز نمی کند و مانند انسان های ناسپاس ، زبان به ناشکری باز نمی کند ، بلکه بر تمام این مصائبی که بر او وارد می شود صبر می نماید. لذا در سرگذشت حضرت ایوب (ع) مشاهده می کنیم ایشان از طریق از دست دادن اعضای خانواده ی خود مورد امتحان قرار می گیرد ، و مرگ عزیزانش باعث نمی شود ، دست از باورهای خود بردارد و طریق ناسپاسی را بپیماید ، لذا دست به دعا برداشته و با لطافت و احترام خاصی به خداوند عرضه می دارد : وَ أَیُّوبَ إِذْ نادى‏ رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمینَ : و ایوب را ( به یاد آور) که پروردگار خود را خواند و گفت ، پروردگارا ! به من رنج و آسیب رسیده ، و تو مهربان ترین مهربانان هستی (1) ، خداوند نیز دعای او را مستجاب می گرداند و خانواده و دارایی او را ، به او باز می گرداند و بیشتر از قبل نیز به او می بخشد (2) و بدین ترتیب از امتحان الهی سربلند بیرون می آید .

----------------------

1-انبیاء/83

2-فَاسْتَجَبْنا لَهُ فَکَشَفْنا ما بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَ آتَیْناهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ ذِکْرى‏ لِلْعابِدین‏ : پس دعای او را اجابت کردیم ، و آسیب و مشکل او را بر طرف نمودیم ، و خانواده او و همانند آنان را به او بخشیدیم ، تا رحمتی از جانب ما و مایه ی تذکّری برای عبادت کنندگان باشد ( انبیاء/84)

 53-مقصود از اینکه اموال و فرزندانِ انسان فتنه است ، چه می باشد ؟

پاسخ :

• فتنه به معنای گرفتار شدن و امتحان و آزمایش بکار رفته است (1) ، خداوند در قرآن کریم می فرماید : إنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ : همانا اموال و فرزندان شما وسیله ی آزمایش شما هستند (2) زیرا ( در برخی از افراد ) مشاهده می شود که به واسطه ی مال و دارایی و یا فرزندان خود به جرم و گناه می افتند و از این طریق مورد آزمایش قرار می گیرند (3) برخی از مفسرین ، مقصود از فتنه را در  اینجا به معنای دوستی و محبّتی دانسته اند که انسان را از حق و عملِ خیر باز دارد، لذا مال و فرزند ، نباید انسان مؤمن را از وظیفه ی واجبی که در برابر خداوند ، امّت و وطن خود دارد ، مانع شود (4) برخی از مفسرین گفته اند : این آیه در مقام تهدید و توبیخ گروهی از مسلمانان است که چون مال و فرزندان آنان در مکه بوده و نگران این بوده که مبادا از ناحیه ی کفار قریش به آنان ضرر و آسیبی برسد ، لذا دست به خیانت زده و قصد و تصمیمی را که پیامبر صلی الله علیه و آله داشت ، به دشمن خبر دادند (5)

-------------------

1-مجمع البحرین، ج‏6، ص: 293

2-انفال/28

3-رک : مجمع البحرین، ج‏6، ص: 293

4-تفسیر الکاشف، ج‏3، ص: 469

5-رک : انوار درخشان ج 7 ص 297

 52-مسئولیت مادی و معنویِ انسان در برابر فرزندان چیست ؟

پاسخ :

• انسان هم در باره جنبه های مادی و جسمیِ فرزندان خود دارای مسئولیت است و هم در برابر تربیت دینی و اخلاقی آنان ، امام سجاد علیه السلام در دعای 25 صحیفه ی سجادیه از خداوند برای تربیت فرزندان خویش یاری می طلبد و می فرماید : خداوندا ! من را بر تربیت و آموختن ادب و نیکی نمودن به فرزندان یاری فرما (1) به این معنا که انسان وظیفه تربیت و پرورش فرزندان خویش را به عهده دارد و در عین حال توفیق اینکار و آماده شدن اسباب و مقدمات این وظیفه را از خداوند در خواست می نماید ، و در فرازی دیگر می فرمایند : خداوندا ! جسم و دین و اخلاق فرزندانم را به سلامت بدار (2) که در اینجا حضرت هم به جنبه ی رشد و سلامت جسم ِفرزندان خویش توجّه نموده است و هم به سلامت دین و اخلاق آنان ، به تعبیر دیگر می توان گفت سلامت جسم مقدمه است ، تا در بستر آن به سلامت دین و اخلاق توجّه شود ، زیرا آنچه در سعادت ابدی انسان نقش دارد ، دین و اخلاق است و سلامت جسم وسیله و مقدمه ای برای رسیدن به آن می باشد ، لذا حضرت ابراهیم علیه السلام برای اینکه فرزندان او اهل عبادت و بندگی خداوند باشند از خداوند در خواست می کند آنان را برپا دارنده ی نماز قرار بده : رَبِّ اجْعَلْنی‏ مُقیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ : پروردگارا ! من و از فرزندانم را بر پا دارنده ی نماز قرار بده و دعایم را قبول فرما (3)

-------------------

1-وَ أَعِنِّی عَلَى تَرْبِیَتِهِمْ وَ تَأْدِیبِهِمْ وَ بِرِّهِم‏

2-وَ أَصِحَّ لِی أَبْدَانَهُمْ وَ أَدْیَانَهُمْ وَ أَخْلاَقَهُم‏

3-ابراهیم/40

 51-نیاز روحی انسان به داشتن همسر ، چیست ؟

پاسخ :

• انسان غیر از نیاز غریزی و جنسی ، دارای نیاز های روانی و روحی نیز هست که آن نیاز را می توان نوعی نیاز به انس و الفت و خو گرفتن با همنوعان خود دانست که در این راستا داشتن همسر ، نمونه ی روشنی از این همزیستی و معاشرتی است که در آن انس و الفت گرفتن را در بالاترین حد می توان مشاهده نمود ، لذا از همان روزی که اولین انسان آفریده شد ، در کنار او همسرش نیز خلق گردید که علاوه بر تکثیر نسل بشر ، انسان از تنهایی بیرون آید و در کنار بشری همانند خود بتواند به آرامش و اطمینان برسد ، لذا خداوند در سوره ی اعراف آیه ی 189 ، می فرماید : هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها : او کسی است که شما را از یک فرد آفرید و از جنس او همسرش را قرار داد تا در کنار او آرامش یابد . و یا در آیه ی دیگری خداوند به حضرت آدم (ع) و همسرش فرمان می دهد که هر دو با یکدیگر در بهشت ساکن شوند و از میوه ها و نعمت های آنجا استفاده نمایند (1) ، که در این آیه نیز هم به همزیستی و همراهی با همسر اشاره شده و هم به نیاز مادی انسان به غذا و خوراک .

-------------------

1-وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَ کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمین :  و به آدم گفتیم : تو و همسرت در بهشت ساکن شوید و فراوان از آنچه می خواهید بخورید ( و استفاده کنید) اما نزدیک این درخت نشوید که در اینصورت از ستمکاران باشید (بقره/35)

50-مقصودِ قرآن کریم از مشارکت شیطان با انسان ، چیست ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در سوره ی اسراء آیه ی 64 از مشارکت شیطان با انسان در اموال و اولاد سخن می گوید (َ وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلاد ) مفسّرین در توضیح آیه ی شریفه گفته اند : مقصود از مشارکت شیطان با انسان در اموال و دارایی ،  به این صورت است که مالی را که خداوند برای برطرف کردن نیاز های طبیعی انسان قرار داده ، از راه نا مشروع و حرام بدست آورد ، که با اینکار غرض شیطان نیز بر آورده شده است ، و یا اینکه مالی را از راه حلال بدست آورد ولی در مسیر اطاعت از خداوند آن را بکار نگیرد ، که در اینصورت ، شیطان نیز از آن بهره برده است .
• و مقصود از مشارکت شیطان در فرزندان به این معنا است که فرزندی از راه نا مشروع متولد شود ، و یا اینکه از راه مشروع و حلال تولّد یابد ، ولی او را تربیتی نا مناسب و ناشایست کند و بر اساس آداب و تربیت الهی او را پرورش ندهد که در اینصورت سهمی به شیطان اختصاص داده است . (1) از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده که برخی از بچه های خردسال را نگاه نموده و فرمودند : وای به فرزندان آخر زمان از دست پدرانشان ! ، سؤال شد از دست پدران مشرک آنها ؟ حضرت فرمودند : خیر ، بلکه از دست پدران مؤمن آنها ، پدرانی که هیچیک از واجبات دین را به آنها آموزش نمی دهند ، و اگر خودِ فرزندان ، چیزی از آن را یاد گیرند ، آنها را منع می کنند ، ( و در عوض) به بهره ی اندکی از دنیا ( و مسائل مادی ) برای آنها راضی می شوند ، ( آگاه باشید ) من از آنها جدا هستم و آنان نیز از من جدایند .

---------------------

1-المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏13، ص: 146

 2-روی عن النّبیّ صلّى اللّه علیه و آله انّه نظر إلى بعض الأطفال. فقال: ویل لأولاد آخر الزّمان من آبائهم. فقیل: یا رسول اللّه من آبائهم المشرکین؟ فقال: لا، بل من آبائهم المؤمنین. لا یعلّمونهم شیئا من الفرائض. و إذا تعلّموا أولادهم منعوهم، و رضوا عنهم بعرض یسیر من الدّنیا، فأنا منهم بری‏ء و هم منی براء ( تفسیر المعین ج 3 ص 1523)