همگام با قرآن

پندهای لقمان به فرزندش

وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِکَ بی‏ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُون

(لقمان/15)

واگر(پدر ومادرت) تلاش نمودندکه چیزی را شریک من سازی که علم و دانشی به حقانیت آن نداری ، از آندو پیروی مکن ، ولی در دنیا با آنان به شایستگی همراهی کن و از راه کسی پیروی نما که به سوی من بازگشت نموده است ، (وبدانید) که بازگشت شما به سوی من است و از آنچه انجام می دهید شما را با خبر می سازم

رفتار شایسته با والدین

• احترام و رفتار شایسته با والدین موضوع مهمی است که حتّی در حال کفر و شرکِ والدین نیز لازم است رعایت شود تنها چیزی که نباید انجام شود ، پیروی از والدین در کفر وشرک است ، بنابراین اگر پدر ومادر تلاش کنند که فرزندشان دست از ایمان خود بردارد و به راه کفر وشرک برود ، در این مورد نباید از آنان پیروی نمود ولی در عین حال لازم است با آنان با لطف و مهربانی رفتار شود وکفر وشرکِ آنان دلیلِ بر بد رفتاری با آنان نمی شود .
• مفسّرین غیر از آیه ی فوق به روایتی استناد می کنند که مضمون آن این است که : انسان نباید در نافرمانی خداوند از بنده ی او اطاعت کند (1) بنابراین اگر فردی ، دیگری را به نافرمانی خداوند دعوت کند نباید از او پیروی نمود ، در اینجا نیز در کفر وشرک نباید از والدین تبعیت نمود امّا از نظر عمل ، صله ی رحم ونیکی نسبت به آنان واجب است هر چند آنان کافر باشند (2) و در این راستا اگر پدر ومادر انسان فقیر بوده و توانِ تأمینِ هزینه ی زندگی خود را نداشته باشند بر فرزند واجب است ، نفقه ومخارج زندگی آنان را تأمین نماید ، هر چند آنان کافر باشند (3)

پرسش : محدوده ی اطاعت از والدین تا کجا می باشد ؟

پاسخ : اطاعت از والدین تا جایی است که نافرمانی خداوند نباشد ، بنابر این اگر آنان فرزند خویش را دعوت به کفر ویا شرک نمودند ، نباید از آنان اطاعت نمود ولی خوش رفتاری با آنان واجب است .

____________________

1-لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِقِ ، نهج البلاغة؛ ص: 438

2-موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام؛ ج‌9، ص: 441

3-فقه الإمام الصادق علیه السلام؛ ج‌5، ص: 319

همگام با قرآن

پندهای لقمان به فرزندش

وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى‏ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی‏ عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لی‏ وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیرُ

(لقمان/14)

و ما به انسان سفارش کردیم که نسبت به پدر ومادر خویش نیکی نماید (به خصوص مادر) که در دوران بارداری (هر روز) ضعف بیشتری را تحمّل می کند ، و در طول دو سال (با تحمّل سختی) به او شیر داده و سپس او را از شیر می گیرد  (لذا به انسان سفارش کردیم) که شُکرگزار من (که آفریننده توهستم) و شکرگزار پدر ومادرت باش ،( وبدان ) بازگشت تو به سوی من است ( ومن اعمالت را محاسبه خواهم کرد)

نیکی به پدر و مادر

• مفسرین قرآن ، این آیه و آیه ی بعد را " معترضه" می دانند که  از اصلِ موضوع که پندهای لقمان به فرزندش بوده ، به علّت اهمیت نیکی به والدین ، خارج شده و در آیات بعدی دوباره به اصل موضوع می پردازد ، از این رو می فرماید : ما در رابطه با پدر ومادر به انسان سفارش نمودیم ، و معمولاً توصیه و سفارش به امری صورت می گیرد که از اهمیتی بر خوردار است که نباید در باره ی آن دچار غفلت و فراموشی گردید ، و از آن رو که پدر ومادر زحمات زیادی را برای فرزندان خود ، به جان می خرند تا فرزندشان بزرگ شده و به نتیجه برسد ، و در این میان ، ممکن است فرزندان این نیکی ها را نادیده گرفته و بر اثر غفلت ، زحمات آنان را به فراموشی سپارند ، خداوند نیکی به آنان را به انسان یاد آوری می نماید .
• در این آیه ، نخست سفارش به نیکی به والدین شده وسپس نسبت به زحماتی که مادر در دوران بارداری وسپس در دوران شیر خوارگی برای انسان متحمّل می شود اشاره نموده و از این راه ، احترام ونیکی نسبت به مادر را مورد تأکید قرار می دهد ، و در این راستا به انسان توصیه می کند که در برابر نعمت هایی که خداوند به او ارزانی داشته شکر گزار باشد که از جمله ی آنها بر خورداری از نعمت والدینی است که از او مراقبت می کنند و پس از توصیه به شکر گزاری از خداوند ، سفارش به سپاسگزاری از والدین خویش می نماید . و سپس به انسان گوشزد می نماید که که بازگشت او به سوی خداوند است و خداوند او را در برابر اعمالی که انجام داده باز خواست خواهد نمود که از جمله ی آنها رفتار انسان با پدر ومادر خویش است .
• با توجّه به اینکه در این آیه ، شکر گزاری از خداوند و سپاسگزاری از والدین در کنار یکدیگر قرار گرفته شده ، در روایات به این موضوع اشاره گردیده که تا انسان از والدین خویش تشکّر نکند در حقیقت شکر خداوند را بجا نیاورده است (1) ودر این میان بر محبت ونیکی به مادر تأکید بیشتری شده است ، در روایت وارد شده که شخصی به نزد پیامبرصلی الله علیه وآله آمد و از ایشان سؤال می کند به چه کسی نیکی کنم ؟ پیامبرصلی الله علیه وآله سه بار بر نیکی به مادر سفارش می نمایند و در چهارمین بار به نیکی به پدر سفارش می نمایند .(2)

پرسش : چرا در قرآن کریم پس از توصیه به سپاسگزاری از خداوند به سپاسگزاری از والدین سفارش شده است ؟

پاسخ : این موضوع نشان دهنده اهمیت و جایگاه پدر ومادر برای انسان است و حاکی از آن است که تا انسان سپاسگزار پدر ومادر خود نباشد ، از خداوند سپاسگزاری نکرده است .

----------------------

1-تفسیر نور الثقلین، ج‏4، ص: 201 حدیث 34 از امام رضا علیه السلام

2-تفسیر نور الثقلین، ج‏4، ص: 200 حدیث 26 از امام صادق علیه السلام

همگام با قرآن

پندهای لقمان به فرزندش

وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ

(لقمان/13)

(به یاد آور) زمانیکه لقمان فرزند خود را موعظه می نمود و به او گفت : ای فرزندم ! به خداوند شرک میاور ، زیرا شرک به خدا ظلم وستمی بزرگ است

ستمی بزرگ !

• قرآن کریم بخشی از مواعظ وپند واندرزهایی را که لقمان برای فرزند خود بیان کرده است ذکر می کند تا درسی برای مخاطبین قرآن و اهل ایمان باشد و از اینجا می توان استفاده نمود که یکی از وظایف والدین راهنمایی وارشاد فرزندان خویش است واین راهنمایی آنطور که برخی تصور می کنند تنها در دایره ی مسائل مادی خلاصه نمی شود ، بلکه به مسائل اعتقادی واخلاقی نیز تعلّق می گیرد ، بلکه می توان گفت این نوع آموزش بر سایر آموزش ها مقدّم است ونسبت به آنها اولویت دارد ، زیرا داشتن باورهای صحیح وبهره مندی از اخلاق نیک ، نقش اساسی در سعادت دنیا وآخرت انسان خواهد داشت .
• لذا در این آیه مشاهده می شود اولین موعظه ی لقمان به فرزندش ؛ درس توحید وخداشناسی می باشد و اینکه فرزندش از شرک و بت پرستی و شریک قائل شدن برای خداوند یکتا وبی همتا دوری نماید و پس از آن است که توصیه های اخلاقی ورفتاری را برای فرزند خویش بیان می کند و از اینجا نیز می توان استفاده نمود که دستور العمل های اخلاقی ورفتاری لازم است مبتنی بر اصل توحید باشد واز تعالیم الهی و توحیدی سرچشمه بگیرد ، چون در غیر اینصورت ممکن است بر اثر دوری و انحراف از اصل توحید ، رفتارهای انسان مبتنی بر خواسته ها و هوای نفس آدمی بوده و باعث دوری از خداوند گردد .

پرسش : چرا اولین موعظه لقمان به فرزندش در باره ی دوری از شرک است ؟

پاسخ : می توان گفت مهمترین عامل سعادت انسان ، ایمان به خداوند یکتا و بی همتا می باشد ، از این رو لقمان نخستین پند خود را به داشتن اعتقاد صحیح که همان ایمان به یکتایی خداوند است اختصاص داده است .

همگام با قرآن

پندهای لقمان به فرزندش

وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ وَ مَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ

وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ

(لقمان/12)

همانا ما به لقمان (علم و) حکمت را عطا کردیم (و به او گفتیم :) شکرگزار خداوند باش

(که) هرکس (شکر گزار خدا باشد) به نفع خود شکر گزاری نموده و هر کس کفران نماید

( به خدا ضرری نمی رساند چون ) خداوند بی نیاز وستوده است

لقمان حکیم

• لقمان یکی از شخصیت هایی است که در قرآن از او سخن به میان آمده و خداوند او را به علّت صفاتی که دارا بوده ، مورد ستایش قرار داده و از او تعریف نموده است ، لقمان آنطور که گفته شده ، پیامبر نبوده است ولی به جهت ویژگی هایی که داشته است ، مورد لطف وعنایت الهی قرار گرفته و خداوند به او "حکمت" را عطا کرده است ، مفسرین این حکمت را به : عقل و دانش و عمل به آن و تشخیص درست ، معنا نموده اند . (1)
• از این آیه می توان استفاده نمود که علتِ امتیاز لقمان و برجستگی او ، فهم و بصیرت وعقل و درک او بوده و به همین جهت نیز مورد لطف الهی قرار گرفته است و یکی از نتایج این معرفت ، این بوده که خداوند ، شکر گزاری از این نعمت را به او الهام کرده است . از آیاتی که پس از این آیه ذکر می شود و در طی آن اندرزهایی از لقمان نسبت به فرزندش را ذکر می کند ، نیز این معرفت و بصیرتی را که لقمان از آن بهره مند بوده را می توان برداشت نمود .
• نکته ی دیگری که در این آیه به آن اشاره شده ، بازگشت نتیجه ی شکر گزاری به خود انسان است ، زیرا خداوند به شکر گزاری بنده نیازی نداشته و خود ، بی نیاز از هر چیز و جامع تمام صفات جمال وکمال است و از این جهت خدایی "حمید" می باشد یعنی به علت صفاتش مورد حمد وستایش قرار می گیرد . بنابر این کفران نعمت ها و ناسپاسی در برابر آنها و یا حتی کفر ورزیدن بندگان ، ضرری برای خداوند نخواهد داشت و تنها زیانش متوجه خود کفران کننده و کفر ورزنده ، خواهد شد .
• از طرفی می توان گفت : یاد آوری والهام شکر گزاری خداوند به لقمان ، به علت تأثیری است که شکر گزاری در رشد معنوی انسان خواهد داشت ، زیرا حقیقت شکر گزاری توجّه بنده به تمامیِ الطاف الهی در زندگی او دارد و این مسئله ، بینش خاصی را به انسان می بخشد که هیچگاه خود را از عنایت ولطف خداوند در زندگی جدا ندانسته و همواره روح سپاسگزاری در برابر نعمت ها در او زنده باشد ،امام علی علیه السلام در باره ی شکر گزاری می فرمایند  : همانا در هر نعمتی لازم است حق آن را با شکر گزاری از خداوند بجا آورد ، پس هر کس چنین حقی را ادا نماید ، خداوند نعمتش را افزایش می دهد  و هر کس در شکر گزاری کوتاهی نماید ، نعمت خود را در معرض از بین رفتن قرار داده است (2)

پرسش :چرا نتیجه ی شکر گزاری به خود انسان برمی گردد ؟

پاسخ : زیرا خداوند نیازی به شکرگزاری بنده نداشته و با شکر گزاری بنده سودی به خداوند نخواهد رسید و نیز ناسپاسی بنده ، ضرری برای خداوند نخواهد داشت ، در حقیقت ، شکر گزاری از نعمت های الهی ، نوعی معرفت و قدر شناسی از لطفی است که خداوند به بنده اش داشته است و بدیهی خواهد بود که این قدر شناسی باعث تداوم لطف خداوند به چنین بنده ی قدر شناسی خواهد گردید .

------------------------------

1-الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص: 545

2-( انّ للَّه تعالى فى کلّ نعمة حقّا من الشّکر ، فمن ادّاها زاده منها و من قصّر عنه خاطر بزوال نعمته) غررالحکم

همگام با قرآن

صفات بندگان شایسته

قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً

(فرقان/77)

ای پیامبر به مردم بگو : اگر دعا  (وعبادت) شما نبود ، خداوند به شما(توجّه و) اعتنایی نمی کرد (ولی) شما (آیات الهی) را تکذیب کردید وکیفر آن گریبانگیر شما خواهد شد

لطف و توجّه به بندگان

• این آیه ، آخرین آیه از سوره ی مبارکه فرقان می باشد که پس از بیان صفات و ویژگی های بندگان شایسته ذکر شده وپس از آن سوره فرقان پایان می پذیرد ، در این آیه خداوند می فرماید : آنچه باعث توجّه خداوند به بنده ی خود می شود در مرحله ی نخست عبادت و پرستش خدای یکتا است ، که از ایمان او به خداوند ناشی شده است و هنگامیکه بنده ای از کفر و شرک فاصله گرفت و دست از تکذیب آیات الهی برداشت و فقط خداوند را صاحب اثر در این عالم دانست ، در مرحله ی بعد ، برای رفع نیاز های خود ، دست خود را به سوی خداوند بی نیاز خواهد برد و فقط از او در خواست می نماید و به همین جهت مورد  لطف وعنایت و توجّه الهی قرار می گیرد ، لذا در روایت توصیه شده : " بسیار دعا کنید ، زیرا خداوند بندگانی ،که او را (از طریق دعا) می خوانند دوست دارد و به بندگان مؤمن خویش وعده ی اجابت داده است" (1)

پرسش :چرا دعا باعث توجه و عنایت خداوند نسبت به بندگان می شود ؟

پاسخ : زیرا خداوند خالق وآفریننده انسان ها بوده ، و روزی دهنده و برطرف کننده نیاز های آنان می باشد ، لذا وقتی بنده ای او را می خواند به موجب لطف ورحمتی که به بندگان خود دارد ، آنان  را مورد لطف وعنایت خود قرار می دهد

------------------------

1-(اَکْثِرُوا مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الَّذِینَ یَدْعُونَهُ وَ قَدْ وَعَدَ عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِینَ الِاسْتِجَابَه)بحارالأنوار  ج   75  ص   293    باب 24

همگام با قرآن

صفات بندگان شایسته

أُوْلئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فیها تَحِیَّةً وَ سَلاماً

خالِدینَ فیها حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً

(فرقان/75 و 76)

ثواب و پاداش بندگان شایسته ی خداوند در جات (و منازل) عالی بهشت است ، واین به خاطر صبری است که در دنیا داشته اند ، ودر بهشت با تحیّت وسلام روبرو خواهند شد ، در حالیکه جاودان در آن باقی خواهند ماند و بهشت چه جا و مکانِ نیکویی می باشد

پاداش بندگان شایسته ی خداوند

• بندگان شایسته خداوند به خاطر لطف وتوفیقی که از سویِ خداوند نصیب آنان شده ، در دنیا در مسیر تقوا وپرهیزکاری وکسب ویژگی های مثبت اخلاقی گام برداشته و با اعمالِ صالح خود رضایت وخشنودی الهی را بدست آورده اند ، خداوند نیز به علت لطف ورحمتی که نسبت به بندگان خویش دارد ، در دنیای دیگر و جهان آخرت پاداش اعمال صالح آنان را که با صبر وشکیبایی  آن را به انجام رسانده اند به آنان عنایت خواهد نمود و در درجات عالی بهشت که جاودان در آن باقی می مانند آنان را منزل خواهد داد .
• همانگونه که گفته شد بندگان شایسته ی خداوند به خاطر داشتن صفت صبر توفیق راه یابی به در جات عالی بهشت را پیدا نموده اند ، از طرفی در روایات ، صبر را به سه نوع تقسیم نموده اند ؛ امام علی علیه السلام می فرمایند : صبر بر سه نوع است : (اول) صبر بر مصیبت وبلا ، (دوم) صبر بر (سختی ها ودشواری هایِ ) اطاعت ( و بندگی) ؛ (سوم) صبر داشتن در برابر گناه . (1)

پرسش :بندگان شایسته ی خداوند به خاطر داشتن چه ویژگی و صفتی توفیق راه یابی به درجات عالی بهشت را پیدا نموده اند ؟

پاسخ : آنان به علت داشتن صبر بر طاعت خداوند و مقاومت در برابر جاذبه ی گناهان وشکیبایی در برابر مصائب توفیق چنین پاداشی را پیدا کرده اند .

------------------------

  1-(عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ الصَّبْرُ ثَلَاثَةٌ الصَّبْرُ عَلَى الْمُصِیبَةِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الطَّاعَةِ وَ الصَّبْرُ عَنِ الْمَعْصِیَةِ) مستدرک‏الوسائل   ج  11   ص  259  باب  19

همگام با قرآن

صفات بندگان شایسته

وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً

(فرقان/74)

(و بندگان خدای بخشنده ،کسانی هستند که)

که می گویند خدایا ، همسران و فرزندانی نصیب ما فرما که مایه ی روشنی چشم ما باشند ، و ما را پیشوای پرهیز کاران قرار بده

دوازدهم : خانواده ی صالح

• بندگان شایسته ی خداوند به عمل خود اعتماد وتکیه نمی کنند ، بلکه آنان معتقد هستند اگر نعمتی در دنیا به آنان می رسد همه از لطف خداوند است و آنان این نعمت ها را از خدا دانسته و همان نعمت ها را نیز از خداوند در خواست می کنند ، قرآن کریم در این باره می فرماید : "وَ ما بِکُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ " هر چه از نعمت برای شماست از ناحیه خداوند می باشد (1) در اینجا نیز، یکی ازدر خواست هایِ بندگان شایسته از خداوند ، داشتن همسر و فرزندانی است که وقتی آنان را می بینند ، چشمشان روشن گردد ، این روشن شدن چشم برای جنبه های مادی آنان نمی باشد بلکه آنطور که در تفاسیر از اهل بیت علیهم السلام روایت شده ، بهره مندی از خانواده ای است که اهل اطاعت از خداوند و دیانت باشند (2) ، از اینجا می توان استفاده کرد که اگر کسی قصد بندگی خداوند را داشته و بخواهد در زمره ی بندگان صالح الهی قرار گیرد ، نمی تواند نسبت به خانوده ی خود بی تفاوت باشد بلکه باید در مرحله ی نخست به دنبال همسری باشد که مطیع خداوند بوده و سپس با یاری خداوند بتواند فرزندان صالحی را تربیت کند .
• علاوه بر اینکه ، بندگان صالح خداوند ، از خداوند می خواهند آنان را پیشوا و الگوی اهل تقوا نیز قرار دهد ، یعنی نه تنها می خواهند خود پرهیزکار باشند ، بلکه می خواهند به اندازه ای رشد کنند که الگوی جامعه ی خود نیز باشند ، و همانگونه که خود به افرادی که پیش از خود بودند اقتدا نموده و آنان را الگوی خود قرار دادند ، می خواهند الگویی برای بعد از خود بوده و دیگران از آنان پیروی نمایند (3) و به یقین پیروی دیگران ، بدون ارشاد وراهنمایی آنان صورت نخواهد گرفت (4) ، لذا این قسمت از آیه دلالت بر ارزش الگو بودن والگو سازی برای افراد جامعه در سایه ی تقوا و پرهیزکاری دارد . که مصداق کامل این موضوع در پیشوایی پیامبر و اهل بیت (صلوات الله علیهم) برای همه ی اهل تقوا می باشد . (5)

پرسش : مقصود از روشنی چشم در باره ی همسر و فرزندان در آیه 74 سوره ی فرقان چه می باشد ؟

پاسخ : در اینجا مقصود از روشن شدن چشم ، جنبه های مادی و دنیوی خانواده نمی باشد ، بلکه روشن شدن چشم کنایه از خوشحال شدن نسبت به جنبه های معنوی خانواده مورد نظر است .

----------------------------

1-نحل/53

2-تفسیر الصافی، ج‏4، ص: 27

3-إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، ص: 371

4-التفسیر المبین، ص: 478

5-البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏4، ص: 156

همگام با قرآن

صفات بندگان شایسته

وَ الَّذینَ إِذا ذُکِّرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیاناً

(فرقان/73)

(و بندگان خدای بخشنده ،کسانی هستند که)

هنگامیکه به آنان (با قرآن) پندی دهند ، همچون افراد کر وکور (از شنیدن و دیدن آن آیات و پند گرفتن از آن عاجز نیستند و بی استفاده ) بر روی آن نمی افتند

 یازدهم : پند گرفتن

• انسان موجودی است که هم تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد و هم بر دیگران تاثیر می گذارد ، و این تاثیر پذیری وتاثیرگذاری هم در جنبه های مثبت صورت می گیرد و هم در جنبه های منفی ، آنچه از پند وموعظه انتظار می رود ، آن است که بر افراد تأثیر مثبتی بر جای گذارد ، ولی از سوی دیگر انسان ها با توجّه به اختیاری که دارند ، همیشه از مواعظ ، تاثیر مورد انتظار را نمی پذیرند و در نقطه ی مقابل گاه در برابر موعظه مقاومت نموده و از پذیرش آن سر باز می زنند
• یکی از رسالت های کتاب آسمانی ، قرآن کریم ، تذکّر دادن به انسان ها می باشد ، و هیچ تذکّری بالاتر از پند دادنِ خداوند که در قرآن بیان داشته نمی باشد ، از این رو می فرماید : "هذا بَیانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقینَ " (1) : این قرآن بیانگرحقایق برای مردم و هدایتگر و پند دهنده ی برای پرهیز کاران است . حال که چنین است ، اگر انسانی در معرض پند ونصیحت قرآن قرار گیرد و از آن بهره مند نگردد و مانند فردی رفتار کند که گویا نشنیده و ندیده است ، خسارتی را متوجّه خود نموده که ممکن است هم به دنیای خود آسیب رساند و هم سعادت آخرت خود را از دست دهد .

پرسش : چرا کسیکه از تذکّر بهره مند نمی شود تشبیه به کور وکر شده است ؟

پاسخ : این تشبیه به ندیدن و نشنیدن ، کنایه ازخود داری وکناره جویی انسان از چیزی است که به سود او می باشد ، بنابر این اگر به فردی از طریق آیات الهی تذکّری داده شود  و او از پذیرش آنها سر باز زند ، گویا از روی اختیار آن را ندیده و نشنیده و بکار نبسته است . امام علی علیه السلام می فرمایند : عاقل کسی است که از غیر خود پند پذیرد (2)

-----------------------

1-آل عمران/138

2-( العاقل من اتّعظ بغیره) غرر الحکم

همگام با قرآن

صفات بندگان شایسته

... وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً

(فرقان/72)

 (و بندگان خدای بخشنده ،کسانی هستند که)

هنگامیکه به لغو یا امرِ بیهوده ای می رسند از کنار آن بزرگوارانه می گذرند

دهم : پرهیز از لغو و بیهودگی

• در هر جامعه ای افراد جاهل وکسانی که از تربیت وفرهنگ مناسبی بر خور دار نیستند وجود دارد ، همنشینی و همراهی ، توجّه و گوش و دل سپردن به آنها ، تأثیر منفی بر فکر و روح واخلاق انسان خواهد داشت ، افراد مؤمن و بندگان شایسته ی خداوند ، خود را از اینگونه افراد دور نگاه می دارند و اگر در جامعه با چنین افرادی روبرو شدند ، بزرگوارانه از کنار آنها عبور نموده و خود را آلوده به رفتار آنان نمی کنند .
• امروزه وجود چنینِ افرادی و رفتار وسخنان بیهوده و گناه آلودِآنان ، منحصر به حضور فیزیکیِ آنان  نمی باشد ، بلکه سخنان و رفتارهای زشت چنین افرادی در فضای مجازی و رسانه های مختلفی که امروز به آسانی در دسترس می باشد وجود دارد ، و لحظه ای نیست که انسان در این فضا با اینگونه مسائل روبرو نشود ، کسانی که برای فکر ، اخلاق و دین خود ارزش قائل بوده و نگران حفظ آن می باشند ، شایسته است چشم وگوش و دل خود را از آسیبِ اینگونه مسائل دور داشته و فضای ذهنی خود را از این آلودگی ها پاک نگاه دارند .

پرسش : مقصود از عبور بزرگوارانه از کنار لغو و امورِ بیهوده چیست ؟

پاسخ : مقصود آن است که اگر با رفتار وسخن ِ بی فایده و یا گناهی از سوی افرادِ نادان و فاقدِ تربیتِ ، روبرو شدیم ، خویشتن را به آن آلوده نساخته و از این امور بزرگوارانه و با بی اعتنایی عبور نماییم .

همگام با قرآن

صفات بندگان شایسته

وَ الَّذینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّور...

(فرقان/72)

(و بندگان خدای بخشنده ،کسانی هستند که)

در مجالس باطل شرکت نکرده ( ونیز شهادت دروغ نمی دهند)

نهم :عدم شرکت در مجالس باطل

• بندگان شایسته برای تمام فعالیت های فردی واجتماعی خود ، برنامه و قانونی دارند ، برنامه ی آنها بر اساس کسب رضایت الهی ، تنظیم گردیده ، آنان حتی برای شرکت کردن در یک جلسه یا شرکت نکردن در آن ، از این قانون تبعیت می کنند ، برای آنها پاکی فکر و روحشان و نیز حفظ دین وایمانشان اولویت دارد ، آنها اگر به تفریح هم می پردازند و در این راستا به مجلسی پای می گذارند ، به این موضوع توجّه دارند ، که مبادا با حضورشان در مجلسی ، نا رضایتی خداوند را فراهم نمایند ، علاوه بر اینکه ممکن است با شرکت آنها ، ایمان واخلاقشان بر باد رود و آسیب ببیند .
• آنها نه تنها در مجلس ِباطل پای نمی گذارند ، به دروغ نیز شهادت نمی دهند (1) حتی اگر با شهادت دروغ منافعی نصیب آنان گردد و یا با شهادتشان گناهکاری ، بی گناه قلمداد شود ، آنان در مجالسی که در آن غناء وجود دارد  و یا حرف های زشت وناپسند گفته میشود نیز حضور پیدا نمی کنند (2) و همه ی اینها برای آن است که خود تحت نأثیر این مسائل قرار نگرفته ونیز با حضورشان کار های اهل باطل را تأیید نکنند .

پرسش : چرا بندگان شایسته در مجالس باطل ، حضور پیدا نمی کنند ؟

پاسخ : آنان برای اینکه تحت تأثیر ، امور ناپسندی که در این مجالس وجود دارد ، قرار نگیرند ، در این مجالس شرکت نکرده وعلاوه برای اینکه حضورشان موجب تأیید باطل نگردد در آنجا حضور نمی یابند . و از کاری که نارضایتی و یا کیفر الهی را به دنبال دارد ، دوری می کنند .

------------------

1-مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏7، ص: 283

-همان