20-آیا کسیکه درستی و نادرستی راهی را می داند وتشخیص می دهد باز باید مشورت نماید ؟

پاسخ :

• مشورت کردن با دیگران یک امر اختیاری است ، امّا در عین حال ، مشورت کردن همواره یک امر سودمند تلقّی می شود به ویژه اگر با فرد عاقل ، آگاه ، خیر خواه و با تقوا باشد ، از این رو ممکن است انسان به درستی یک راه اعتقاد داشته باشد ولی پس از مشورت متوجه شود که اشتباه می کرده است یا به عکس راهی را نادرست می دانسته ولی پس از مشورت از درستی آن راه آگاه شود ،  علاوه بر اینکه اگر درست هم تشخیص می داده پس از مشورت نسبت به نظر خود اطمینان بیشتری پیدا خواهد نمود وگاه پیش می آید که فردی از کلیّت موضوعی آگاه باشد ولی از جزئیات آن با خبر نباشد و پس از مشورت از موارد جزئی آن نیز آگاه گردد .

19-با چه کسی باید مشورت نمود ؟

پاسخ :

• انسان در مراحل وشرایط مختلف زندگی بی نیاز از مشورت با دیگران نخواهد بود ، ولی در انجام هر کاری با هر کسی نمی توان مشورت نمود ، بنابر این در مرحله نخست باید فرد مورد مشورت ، آگاهی ، علم و تجربه کافی در موردِ موضوعِ مشورت را داشته باشد ، در مرحله بعد لازم است با فرد خیرخواه و دلسوزی مشورت نمود ، لذا کسیکه خیرخواه انسان نباشد ممکن است راه نادرستی را به عنوان راه درست به ما نشان دهد ، از سوی دیگر مشورت دهنده لازم است حدود ومرزهای الهی را در مشورت خویش در نظر داشته باشد ، تا دانسته یا ندانسته ، انسان را به راهی که بر خلاف رضایت الهی است ، سوق ندهد . علاوه بر اینکه لازم است با انسانی عاقل مشورت نمود ، یعنی فردی که درست و نادرست کارها را تشخیص می دهد و از روی نادانی انسان را به بیراهه نبرد .

18-آیا در مشورت ، جنبه ی اخلاقی نیز تصور می شود ؟

پاسخ :

یکی از محدویت های هر انسانی محدودیت در زمینه ی "آگاهی" است به این معنا که انسان به تنهایی نمی تواند از هر چیزی آگاه شود و از جنبه های مختلف یک موضوع با خبر گردد ، از این رو نیازمند آن است که از آگاهی و تجربه ی دیگران نیز استفاده نماید تا کمتر دچار خطا واشتباه درکارها گردد ، در اینجاست که مشورت کردن با دیگران به انسان کمک می کند تا در تصمیم گیری های خود و انتخاب مسیر درست در زندگی ، بهتر و عاقلانه تر عمل نماید ، حال اگر انسانی خود را بی نیاز از هر مشورتی در کارها بداند و تصوّر کند در هر زمینه ای خود به تنهایی می تواند درست تشخیص دهد ، دچار نوعی خودبینی و بزرگ بینی شده که از نظر اخلاقی و رفتاری می تواند آسیب زا باشد ، امام علی علیه السلام می فرمایند : کسیکه خود رأی باشد ، دچار لغزش خواهد شد (1)

------------------

1- من استبد برأیه زلّ (غررالحکم ص 347)

17-آیا بین نیکی کردن و احترام گذاشتن به افراد ، ارتباطی وجود دارد ؟

پاسخ :

نیکی کردن که به معنای انجام عمل خوب ، خیر و پسندیده نسبت به دیگران است دربسیاری از مصادیق خود ، احترام به افراد نیز به شما می آید ، مثلاً  احسان ونیکی نسبت به والدین که توصیه ی قرآن کریم می باشد (1)، در حقیقت احترام گذاشتن به آنها نیز محسوب می شود ، یا دستگیری از افراد ضعیف وناتوان ضمن اینکه عمل نیکی محسوب می شود در عین حال نوعی احترام و گرامیداشتن آنان نیز به شمار می آید ، یا نیکی کردن ومحبت نسبت به همسایگان ، پاسداشت و گرامیداشت حق همسایگی است و آن چیزی جز احترام وحرمت نهادن به آنان نمی باشد .

-------------------

1-بقره/83

16-آیا احترام گذاشتن در دایره ی روابط انسانی خلاصه می شود ؟

پاسخ :

• حقیقت احترام ، پاسداشت و گرامیداشتن و ارج نهادن به مخلوقات و نعمت های خداوند است که انسان از آنها بهره ی مادی یا معنوی می برد ، لذا در روایات از گرامی داشتن نان که غذا و روزی انسان است سخن به میان آمده و یکی از جنبه های احترام به آن را پرهیز از زیر پا گذاشتن آن ذکر کرده اند (1) ، و حتی از گذاشتن ظرف بر روی نان نهی کرده اند (2) یا از گرامی داشتن درخت خرما سخن گفته شده (3) که خواص بسیاری برای انسان دارد و در برخی از روایات از گرامی داشت برخی از حیوانات (4) که در زندگی انسان نقش پر رنگی دارد ، سخن به میان آمده است ، مقصود از احترام و گرامی داشتن در اینگونه موارد قدرشناسی از نعمت های الهی و استفاده درست از آنها می باشد .

----------------

1-الکافی ج6 ص 303

2- الکافی ج6 ص 304

3- مستدرک الوسائل ج 16 ص 390

4-در برخی از روایات از گرامی داشتن گاو سخن به میان آمده است (بحار الانوار ج 13 ص 208)

15-آیا احترام گذاشتن به افراد ، یک امر عرفی است ؟

پاسخ :

• احترام رفتاری است که نشان دهنده ی بزرگداشت و گرامی داشتن کسی است ، احترام به افراد ، مصادیق بیشماری دارد که در بسیاری از فرهنگ های رایج در دنیا مورد پذیرش قرار گرفته و به صورت یک رسم وعادت متداول در آمده است ، مثل تعظیم کردن در برابر دیگران ، برخواستن از جای برای حضور یافتن افراد ، توجّه به دیگران در حین سخن گفتن ، بدرقه کردن و یا به استقبال دیگران شتافتن در هنگام آمدن یا رفتن ، از مصادیق عمومی و پذیرفته شده در تمام دنیا می باشد ، امّا در عین حال رفتار های خاصی هست که در عرف یک جامعه نوعی احترام محسوب می شود ولی در عرف جامعه ای دیگر احترام محسوب نمی شود و به فرهنگ خاص آن جامعه مربوط می گردد .

14-احترام متقابل ، چگونه تحقق می یابد ؟

پاسخ :

• احترام ، به معنای پاسداشت ، حرمت نهادن و ارزش قائل شدن برای سایر انسان ها می باشد و در نقطه ی مقابل ، اهمیت ندادن ، بی ارزش شمردن و توجّه نکردن وبی اعتنایی نسبت به دیگران است که در عرف ، بی احترامی محسوب می شود ، احترام متقابل یک رفتار دو سویه است و اگر فقط از جانب یکطرف رعایت شود ولی از سوی دیگری رعایت نگردد ، احترام متقابل تحقق نیافته است ، احترام در غالب گفتار و رفتار ، ظهور می یابد در جهت گفتار هر سخنی که جایگاه و شأن افراد در آن حفظ شود ، سخنی احترام آمیز خواهد بود و در جهت رفتار ، هر عملی که که از سوی دیگران توهین آمیز تلقّی نشود بلکه مناسب با جایگاه و شأن اجتماعی افراد باشد ، رفتاری محترمانه به حساب خواهد آمد .

13-احترام متقابل  چه جایگاهی در روابط بین فردی دارد ؟

پاسخ :

• زندگی اجتماعی نیازمند ارتباط انسان ها با یکدیگر و همنوعان خویش است ،  در این راستا هر فردی تمایل دارد از سوی دیگران مورد پذیرش و قبول قرارگرفته و جایگاه و موقعیتش به رسمیت شناخته شود ، و از سوی دیگران مورد انکار یا بی توجّه ای قرار نگیرد ، در این صورت است که احساس شخصیت نموده و خود را فردی مفید می بیند ، این موضوع در ادامه به تقویت اعتماد به نفس در هر فرد منجرّ خواهد شد و فرد قادر خواهد بود در جامعه با دیگران ارتباط سازنده تری را برقرار نماید ،  بدیهی خواهد بود که احترام گذاشتن نمی تواند همیشه یک طرفه باشد و از سوی دیگران مراعات نشود  زیرا ادامه این روش ، روابط بین فردی را با مشکل مواجه خواهد نمود .

12-روشی را که قرآن کریم برای دعوت مردم به دین اسلام به پیامبر صلی الله علیه وآله ، توصیه می کند ، چه روشی است ؟

پاسخ :

پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در دعوت خود با سه گروه از مردم مواجه بودند ،

• یکی خواصّ از مردم که اهل اندیشه و تفکّر بوده اند  ، قرآن کریم(1) برای دعوت این دسته از مردم ، استفاده از سخنان منطقی و همراه با استدلال را پیشنهاد می کند که از آن به "حکمت" تعبیر آورده شده ،
• دوم عموم مردم  که پند واندرز و بیان سر گذشت افراد و عاقبتی که داشته اند ، برای آنان مفید می باشد که از آن به " پند نیکو" تعبیر نموده است ،
• و گروه سوم مخالفین و دشمنان است که توصیه به " جدال نیکوتر" با آنان شده است ،  یعنی بحث و جدالی که همراه با نرمش و به دور از تندخویی باشد  که بتواند پاسخ محکمی برای طرف مقابل باشد (2) ،  و در پایان آیه نیز می فرماید : خداوند به هدایت یافتگان آگاه تر است ، بنابر این نیازی به زور و تحمیل عقیده نمی باشد و وظیفه پیامبر(ص) فقط ابلاغ و رساندن است.

-------------------------

1-نحل/125

2-الأصفى فی تفسیرالقرآن، ج‏1، ص: 667

11-از نظر قرآن کریم ، علت جذب مردم به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله چه امری بوده است ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در سوره آل عمران آیه 159 علّت جذب مردم را به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله ، اخلاق ایشان معرفی می کند ، و آن ویژگیِ نرمش ونرم خویی پیامبر(ص) بوده است ، این آیه در مورد مخالفت مسلمانان با فرمان پیامبر(ص) در جنگ احد و عقب نشینی آنان و تنها گذاشتن پیامبر(ص) در معرکه جنگ با تعداد اندکی بوده است که گناه بزرگی را مرتکب شده بودند ، اما در عین حال  پیامبر(ص) با آنان با تندی و خشونت برخورد نکرده و با آنان با نرمش و گذشت مواجه گردید (1) ، خداوند در این آیه نرمخویی پیامبر(ص) با مردم را نتیجه لطف و رحمت خود به ایشان می داند و در همین آیه متذکر می شود که اگر پیامبر(ص) خشن و تند خو بود مردم از گرد او پراکنده می شدند ، گرچه باید توجّه داشت بر اساس آیات دیگر قرآن نرمخویی و اخلاق نیک پیامبر(ص) منحصر به این مورد نبوده و در طول زندگی خویش با تمام مردم چنین بوده اند .

--------------------

1-تفسیر الکاشف، ج‏2، ص: 188