40-آیا خوش بین بودن ، نوعی ساده لوحی است ؟

پاسخ :

• خوش بین به فردی اطلاق می شود که به جنبه های مثبت امور نگاه می کند ، و به همه کار با نظر خوب می نگرد  و در مقابل ، فرد بد بین است که به همه چیز با نظرِ منفی نگاه می کند ،  امّا ساده لوح به کسی گفته می شود که زود باور و ساده اندیش است ، به تعبیردیگر ساده لوح کسی است که قدرت تجزیه و تحلیل امور را ندارد و نگاهی سطحی به امور دارد و از این جهت ممکن است دچار فریب یا زیان گردد ، البته باید توجّه داشت خوش بینی را می توان به خوشبینی منطقی و خوش بینی غیر منطقی تقسیم نمود ، و در جایی که این خوش بینی ، بجا و قابل قبول باشد (منطقی) ، قطعاً از نظر اجتماعی یک امرِ مطلوب و اخلاقی خواهد بود .

39-صداقت چه رابطه ای با مقوله ی ایمان در انسان دارد ؟

پاسخ :

• هنگامیکه انسان راست و درست بودن موضوعی را تصدیق کند و به آن اعتقاد پیدا نماید در اینجاست که ایمان در انسان تحقّق پیدا می کند ، لذا  ایمان  فرع تصدیق است ، و تصدیق از ریشه ی صدق گرفته شده است ، که به معنای راستن دانستن و گواهی به درستی و صحّت یک موضوع است ، به همین جهت است که انسان وجود خداوند را تصدیق نموده و به آن ایمان می آورد  و رسالت پیامبران را پذیرفته و به وجود جهانی دیگر اعتقاد پیدا می کند که همه ی این ها ریشه در علم و اطمینان به صداقت پیامبران وآموزه های آنان و تصدیق و راست دانستن آنها از سوی پیروانشان خواهد داشت . و به همین جهت است که انسانِ مؤمن ، تلاش می کند برای کسب رضایت خداوند و تقرّب یافتن به او ، صداقت را در زندگی پیشه ی خود سازد .

38-وفا داری چگونه با صداقت در انسان ، ارتباط پیدا می کند ؟

پاسخ :

به کسی وفادار گفته می شود که به عهد وپیمان و قول وقراری که با دیگران بسته است ، پایدار باشد و از آن دست برنداشته و آن را کنار نزند ، لذا به کسی که پیمان خود را می شکند و عهد خود را نادیده می گیرد ، خیانتکار اطلاق می شود ،  و همانگونه که خیانتکار، رفتاری بر خلاف اعتماد دیگران انجام می دهد ، وفادار، عملی هماهنگ با اعتماد دیگران بجا می آورد  و این چیزی جز صداقت و راستی و درستی نمی باشد ،  از اینجاست که وفا داری لازمه ی صداقت در انسان است ، امام علی علیه السلام می فرمایند : وفا با صدق و راستی همراه است (1)

--------------------

1-الوفاء توأم الصّدق (نهج البلاغه خطبه 41)

37-آیا صداقت فقط مربوط به سخنان انسان می شود ؟

پاسخ :

• همانگونه که گفته شد ، صداقت به معنای مطابقت ظاهر با باطن و واقعیت می باشد ، بنابراین اگرانسان در ظاهر خوب جلوه کند ولی در باطن  خوب نباشد ، صداقت تحقّق پیدا نخواهد کرد ، حال این صداقت در سخنان انسان باشد یا صداقت در رفتار انسان باشد ، لذا اگر کسی در ظاهر ، خود را فرد نیکوکاری جلوه دهد که در واقع اینگونه نیست و باطن او با ظاهر او متفاوت باشد ،  او رفتاری صادقانه نداشته است ، و چنین رفتاری نه تنها در دنیای او تأثیر نا مطلوبی بر جای می گذارد ، در جهان آخرت نیز باعث زیان او خواهد شد ، لذا در روایت وارد شده است : کسیکه ظاهر او بهتر از باطنش باشد ، نامه ی اعمال او سبک می باشد و هر کس باطن او بهتر از ظاهرش باشد ، نامه ی اعمال او سنگین خواهد بود . (1)

----------------

1- من کان ظاهره أرجح من باطنه خف میزانه و من کان باطنه أرجح من ظاهره ثقل میزانه (إرشادالقلوب  ج   1  ص   188)

36-راستگویی چه نقشی در زندگی انسان خواهد داشت ؟

پاسخ :

• به کسی راستگو گفته می شود که سخنش با واقعیت مطابقت داشته ، و بر خلاف واقعیت سخن نگوید  ، کسیکه به راستگویی شناخته می شود ، فرد مورد اعتمادی خواهد بود و از این جهت ، مردم به سخن او اطمینان پیدا می کنند ، علاوه بر اینکه مردم او را فردی دورو و دو چهره ندانسته و می دانند کارهایی که او انجام می دهد از روی تظاهر و خود نمایی نمی باشد ، از این رو او را به خلوص نیّت می شناسند ، از این جهت است که اخلاص لازمه ی صداقت در انسان است و فرد با اخلاص هیچگاه اهل خیانت وفریبکاری نبوده بلکه به یکرنگی و وفاداری شناخته می شود .

35-چه رفتارهایی با دروغگویی تناسب و هماهنگی دارد ؟

پاسخ :

• از آنجایی که دروغگویی ،گفتن سخنی است که بر خلاف واقعیت می باشد ، هر عمل ناپسندی که ظاهر آن با واقعیت آن مخالف باشد به نوعی با دروغ تناسب خواهد داشت ، مثلاً کسیکه دست به خیانت می زند ، ممکن است در ظاهر خود را وفادارجلوه دهد ولی در واقع وفادار نبوده ،  واز پشت به انسان خنجر می زند ، یا فردی که قصد کلاهبرداری دارد ، تلاش می کند خود را فرد قابل اعتمادی نشان دهد ولی در باطن قصد فریب انسان را دارد ، یا کسیکه ریا کار است در ظاهر خود را خوب نشان می دهد ولی در واقع برای خود نمایی این کار را انجام می دهد ، یا افرادی که دارای نفاق هستند به ظاهر ، خود را طرفدار یک فکر وعقیده ای جلوه داده  ولی در واقع مخالف آن فکر و عقیده هستند ، همه ی این موارد به نوعی با دروغ تناسب و هماهنگی دارد .

34-چرا برخی از افراد به راحتی دروغ می گویند ؟

پاسخ :

• هر عمل ناپسند اخلاقی ، دارای زشتی و قبحی می باشد که اگر انسان به آن توجّه نداشته باشد ، ممکن است انجام آن عمل برای او سهل و آسان جلوه نماید ، از سوی دیگر اگر انسان پیامدها و آثار منفی یک عمل را در نظر نگیرد ،  احتمال دارد به انجام آن کار تمایل پیدا کند ، علاوه بر اینکه گاه  با علم به زشتی یک کار ، بر اثر عادتی که به انجام آن دارد ، آن کار را به انجام رساند ، و گاه نیز به علت سودی مادی و زود گذر ، دست به انجام عملی ناپسند می زند ، با توجّه به آنچه گفته شد کسانی که به راحتی دروغ می گویند ، یا به زشتی دروغ توجّه ندارند ، یا به گفتن آن عادت نموده ، یا به علت سود موقّتی که در دروغ گویی برای آنها وجود دارد ، دست به انجام آن می زنند .

33-آیا قضاوت کردن در باره ی دیگران کاری غیر اخلاقی است ؟

پاسخ :

اولین نکته ای را که باید در نظر داشت این است که : موضوعی که مورد قضاوت قرار می گیرد آیا از نظر فردی واجتماعی به انسان مربوط می شود یا نه ؟ و آیا اطلاعات و دلیل و مدرک درستی در مورد آن موضوع در اختیار داریم یا نه ؟ آیا بر اثر قضاوت ما ضرر و زیان مادی ومعنوی متوجه افراد بی گناه می شود یا نه ؟ با توجه به آنچه گفته شد اگرقضاوت در مورد موضوعی صورت گیرد که از نظر فردی واجتماعی به انسان مربوط نمی شود و این قضاوت بدون دلیل کافی صورت گرفته باشد ، و ضرر و زیانی را متوجّه افراد بی گناه می نماید ، در اینصورت قضاوتی غیر اخلاقی صورت گرفته است .

32-آیا تذکّر دادن به دیگران ، دخالت در امور شخصی آنان است ؟

پاسخ :

امور شخصی به کارهایی اطلاق می شود که از محدوده ی شخص فراتر نرفته و دامنه ی آن شامل حال دیگران نمی شود ، امّا کارهایی که ضرر و زیان آن تنها شامل فرد نمی شود و با واسطه یا بدون واسطه دامنگیر دیگران نیز می شود ، از حالت شخصی خارج شده وجنبه ی اجتماعی پیدا می کند ، از سوی دیگر اگر در برابر کارهای اشتباهی که از افراد سر می زند ، همه ی افراد سکوت نمایند و با بی تفاوتی عبور کنند ، هیچگاه اشتباهات و کارهای نادرست اصلاح نخواهد شد  و دامنه ی زیان های اخلاقی و رفتاری گریبانگیر همه ی جامعه خواهد گردید ، بنابر این تذکّر دادن در اینگونه موارد مسئولیتی اجتماعی خواهد بود نه دخالت در امور شخصی دیگران ، گرچه همواره باید توجّه داشت ، تذکّر لازم است به صورت شایسته و مناسبی انجام شود .

31-آیا با این ادّعا که تحت تاثیر کسی قرار نمی گیریم ، شایسته است با هر کسی دوستی نمود ؟

پاسخ :

انسان ها در طول زندگی خود هم از دیگران تاثیر پذیرفته و هم بر دیگران اثر می گذارند و بر این اساس شخصیت هر انسانی شکل می گیرد ، در این راستا ، ممکن است برخی از افراد ، شخصیت اثر گذارتری داشته و گروهی تاثیر پذیرتر باشند و این اثر پذیری و اثر گذاری تا پایان عمر ادامه خواهد داشت ، گر چه در سنین پایین تر نقش پذیری انسان بیشتر خواهد بود ، از سوی دیگر در جای خود ثابت شده که گاه انسان به صورت نا خود آگاه تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد (هر چند این تاثیر در افراد مختلف متفاوت است) ، لذا توصیه شده  با افرادی معاشرت نماییم که از آنان اثر مثبت دریافت نماییم  ، در روایت است که یاران حضرت عیسی علیه السلام از ایشان سؤال کردند : با چه کسی معاشرت و نشست وبرخاست نماییم ؟ حضرت فرمودند : با کسی که دیدنش شما را به یاد خدا بیندازد ، و سخنش ، دانش شما را بیفزاید ، وعملش شما را به آخرت ترغیب نماید (1)

-------------------

1-َ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: قَالَتِ الْحَوَارِیُّونَ لِعِیسَى: یَا رُوحَ اللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ قَالَ مَنْ یُذَکِّرُکُمُ اللَّهَ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُکُمْ فِی الْآخِرَةِ عَمَلُهُ (الکافی   ج  1  ص   39  )