80-چرا برخی از افراد در کنترل احساسات خود ناتوانند ؟

پاسخ :

این موضوع دارای علت های گوناگونی است که به برخی از آنها اشاره می شود :

1. -عادت هایی که انسان از دوران کودکی در فضای تربیتی و فرهنگی خانواده و محیط خود ، آنها را کسب کرده است می تواند مانعی برای کنترل احساسات باشد ، مثلاً کسی که برای رسیدن به حق خود ، عادت کرده با داد و فریاد و ایجاد تنش به خواسته ی خود برسد ، این عادت مانع این است که با آرامش و منطق به خواسته ی خود دست یابد .
2. -هر فرد دارای شخصیتی است که این شخصیت بر روی طرز فکر و رفتار او تأثیر می گذارد ، مثلاً کسی که شخصیت نگران و ترسویی دارد ، نمی تواند در کارهایی که نیاز به شجاعت و اراده ی قوی دارد ، وارد شود .
3. -نداشتن آگاهی و شناخت کافی و بی تجربه بودن از سود یا زیان یک موضوع ، موجب می شود انسان را در انجام کار دچار تردید و یا اشتباه نماید ، مثلاً کسانی که به طور افراطی به چیزی و یا کسی علاقه مند یا وابسته می شوند و از تبعات و آینده ی کار خود آگاهی کافی ندارند ، ممکن است زندگی و آینده ی تحصیلی یا شغلیِ خود را به مخاطره انداخته و زیان بسیاری از این موضوع ببینند .
4. -نداشتن الگوهای الهی ، اخلاقی و عقلانی ، باعث می شود ، انسان در تصمیم گیری های خود ، بر اساس امیال و خواسته های نفسانی و درونی خود تصمیم گرفته و یا به قضاوت بپردازد ، مثلاً برخی از انسان ها بر اساس چهره و ظاهر افراد به قضاوت در باره ی آنان پرداخته و چه بسا در باره ی آنها سخنانی بگویند که واقعیت نداشته و یا رفتار ناپسندی نسبت به آنان روا دارند . امام علی علیه السلام می فرمایند : کسیکه می خواهد ایمانش کامل باشد لازم است دوستی و دشمنی و خرسندی و نا رضایتیش ( از کسی یا چیزی ، فقط ) برای خدا باشد ( نه برای خواسته های نفسانی و خواهش های درونی ) (1)

-------------------------

1-وَ قَالَ ع مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَکْمُلَ إِیمَانُهُ فَلْیَکُنْ حُبُّهُ لِلَّهِ وَ بُغْضُهُ وَ رِضَاهُ وَ سَخَطُهُ لِلَّهِ ( مستدرک‏ الوسائل   ج  12   ص  228)   

79-مقصود از کنترل احساسات چیست ؟

پاسخ :

• انسان دارای حالات مختلفی چون : رضایت ، غم ، شادی ، ترس ، خشم ، احساس قدرت و ... می باشد که هر کدام از آنها برای هدف و علتِ خاصی از جانب خداوند در وجود انسان به ودیعه نهاده شده است ، آنچه که در سلامت مادی و معنوی انسان مهم است آن است که هر کدام از این احساسات بجا و به اندازه مورد استفاده قرار گیرد ، و هر گونه افراط یا تفریط در کاربرد آنها می تواند ، مشکلات فکری ، روانی و رفتاری را برای انسان به ارمغان آورد ، رسولخدا صلی الله علیه و آله می فرمایند : سه ویژگی است که در هر کس باشد ایمان او کامل خواهد بود : 1-کسیکه (وقتی از چیزی) خشنود باشد ، این احساس رضایت او را به باطل وارد نکند ، 2-و اگر دچار خشم شود ، این خشم ، او را از حق ( وحقیقت) خارج نکند 3-و اگر توانمند باشد این احساس توانمندی باعث نشود آنچه را حق او نیست ( از دیگران) بستاند . (1) از این رو لازم است انسان بر اساس الگو های الهی و بکار بردن عقل و خرد ، احساسات خویش را کنترل و در مسیر درست و خدا پسندانه ای بکار گیرد ، نقل است که یکی از خدمتکاران امام سجاد علیه السلام ، ظرف آبی از دستش بر چهره ی مبارک امام علیه السلام می افتد و چهره ی حضرت را مجروح می کند ، این خدمتکار بدون فاصله این آیه ی از قرآن را می خواند : " وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ" : اهل تقوا : کسانی هستند که خشم خود را فرو می خورند ؛ امام علیه السلام فرمودند : خشم خود را فرو خوردم ؛ بعد خدمتکار ادامه آیه را می خواند : " وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ " : و از (خطای مردم) در می گذرند ؛ امام علیه السلام فرمودند : خداوند از تو در گذرد ؛ بعد خدمتکار پایان آیه را می خواند : " وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ " : و خداوند (چنین) انسان های نیکوکار را دوست می دارد ؛ (امام علیه السلام وقتی آیه در باره ی نیکوکاری و محبت خداوند نسبت به نیکوکاران را شنیدند) ، در پاسخ او گفتند : تو را در راه خدا آزاد کردم (2)

--------------------

1-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثُ خِصَالٍ مَنْ کُنَّ فِیهِ یَسْتَکْمِلُ خِصَالَ الْإِیمَانِ الَّذِی إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی بَاطِلٍ وَ إِذَا غَضِبَ لَمْ یُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنَ الْحَقِّ وَ إِذَا قَدَرَ لَمْ یَتَعَاطَ مَا لَیْسَ لَه‏ ( بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ،ج‏64،ص:300)

2-بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ،ج‏46،ص:68

78-سیره ی امام سجاد علیه السلام در باره ی کنترل خشم چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• خداوند متعال برخی از صفات اهل تقوی را چنین توصیف می فرماید که آنها : کسانی هستند که خشم خود را فرو می خورند و از (خطای مردم) در می گذرند ، و خداوند (چنین) انسان های نیکوکار را دوست می دارد (1) بر این اساس است که در روایتی آمده روزی یکی از بستگان امام سجاد علیه با ایشان روبرو می شود و حرف های زشتی به امام علیه السلام می زند ، ولی حضرت پاسخ او را نمی دهند ، هنگامیکه او می رود ، حضرت به حاضرین می فرماید : شنیدید که آن مرد چه گفت ، من دوست دارم که همراه من بیایید تا ببینید چگونه من پاسخ او را می دهم ، همراهان نیز پاسخ مثبت دادند ، حضرت حرکت نموده و این آیات را تلاوت می فرمودند : " وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ‏" : " اهل تقوا : کسانی هستند که خشم خود را فرو می خورند و از (خطای مردم) در می گذرند ، و خداوند (چنین) انسان های نیکوکار را دوست می دارد" وقتی حضرت این آیه را تلاوت فرمودند ، همراهان امام علیه السلام فهمیدند که ایشان نمی خواهند انتقام بگیرند ، وقتی به درب منزل آن مرد رسیدند  او با داد و فریاد می خواست ؛ شرّ به پا کند که به او گفتند : امام زین العابدین علیه السلام تشریف آورده اند ، او که فکر می کرد امام می خواهد تلافی نماید ، با این سخن امام مواجه شد که می فرماید : ای برادر ! آمدی درب منزل ، و چنین و چنان گفتی ! اگر آنچه در باره ی من گفتنی به راستی در من است ، از خداوند در باره ی آن پوزش می طلبم ، و اگر آنچه گفتی در من نیست ، از خداوند می خواهم که از تو در گذرد ( آن مرد که متوجه شخصیت و بزرگواری امام گردید ) پیشانی حضرت را بوسه زد و اظهار داشت :  آنچه گفتم در شما نبوده و خود به آنها سزاوار ترم .! (2)                  

------------------------

1-آل عمران /134

2-الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد ،ج‏2،ص:146

77-تأثیر رفتار امام سجاد علیه السلام در دیگران چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• یکی از ویژگی امامان معصوم علیهم السلام ، دعوت مردم به راه خداوند است در زیارتی در باره ی همه ی آن بزرگواران می خوانیم : " شما مردم را به راه خداوند دعوت و راهنمایی می کنید ، و فقط به او ایمان دارید ، و فقط تسلیم فرمان او هستید ، به امر و فرمان او عمل نموده و مردم را فقط به راه او (نه راه کسی دیگر) ارشاد نموده و بر اساس گفتار او حکم می نمایید " بر این اساس است که آنان انسان هایی کاملاً الهی هستند که گفتار و رفتارشان در دلهای آماده اثر گذار خواهد بود ، در روایتی است که فاطمه دختر امام حسین علیه السلام به فرزند خود سفارش می نمود که با دایی خود یعنی امام سجاد علیه السلام نشست و برخاست نماید ، و او می گوید : هر زمان با دایی خود نشست و برخاست نمودم ، دو تأثیر از ایشان دریافت کردم ، یکی ترس (از نافرمانی خداوند) در دل من ایجاد می شد چون ترس ( وخشیت) امام را می دیدم و دیگر اینکه علم و دانش تازه از امام سجاد علیه السلام دریافت می نمودم ، این روایت به ما می آموزد که از تاثیر همنشین در خود غافل نشده و با کسانی نشست و برخاست نماییم که تاثیر مثبت و مطلوب برما داشته باشند ، مثلاً اگر اهل غیبت باشیم ما را از غیبت کردن باز دارند ، اگر اهل نماز نیستیم ، ما را به نماز تشویق کنند و یا اگر اهل گناه هستیم ما را از گناه کردن باز دارند .

---------------------

1-إِلَى اللَّهِ تَدْعُونَ وَ عَلَیْهِ‏ تَدُلُّونَ وَ بِهِ تُؤْمِنُونَ وَ لَهُ تُسَلِّمُونَ وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ وَ إِلَى سَبِیلِهِ تُرْشِدُونَ وَ بِقَوْلِهِ تَحْکُمُون‏ (بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ،ج‏99،ص:130)

2-کَانَتْ أُمِّی فَاطِمَةُ بِنْتُ الْحُسَیْنِ ع- تَأْمُرُنِی أَنْ أَجْلِسَ إِلَى خَالِی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع- فَمَا جَلَسْتُ إِلَیْهِ قَطُّ إِلَّا قُمْتُ بِخَیْرٍ قَدْ أَفَدْتُهُ- إِمَّا خَشْیَةٌ لِلَّهِ تَحْدُثُ لِلَّهِ فِی قَلْبِی- لِمَا أَرَى مِنْ خَشْیَتِهِ لِلَّهِ أَوْ عِلْمٌ اسْتَفَدْتُهُ مِنْه‏(بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ،ج‏46،ص:73)

76-رابطه ی امام حسین علیه السلام با خواهرگرامیشان چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• رابطه ی اعضای خانواده با یکدیگر مرهون نوع تربیتی است که توسط والدین در خانواده و در میان اعضای خانواده ایجاد شده است ، بنابراین خانواده می توانند به گونه ای عمل کنند که خواهران وبرادران در کودکی و به دنبال آن در بزرگسالی رابطه ی خوبی با یکدیگر داشته و می توانند به گونه ای رفتار کنند که برادران وخواهران رابطه خوبی با یکدیگر نداشته باشند ، لذا اگر در کتب تاریخی از علاقه ای که بین امام حسین علیه السلام و حضرت زینب علیها السلام وجود داشته می خوانیم ، باید آن را وابسته به تربیتی بدانیم که حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام در میان فرزندان خویش ایجاد نمودند و این خود درس و الگویی تربیتی برای همه ی ما می باشد ، هنگامیکه ما تاریخ کربلا را مرور می کنیم ، بارها می بینیم که این خواهر بزرگوار نگران جان برادر بوده  و امام حسین علیه اسلام نیز در مقابل به ایشان تسلّی خاطر و آرامش داده است . و این حضرت زینب علیها السلام بوده که به خاطر مهر و محبتی که نسبت به برادر واهل بیت علیهم السلام وایمانی که به حقانیت آن جناب داشته ، به خوبی ، به رسالت و وظیفه ی خود پس از شهادت ایشان عمل نموده است .

75-چرا در زیارت امام حسین علیه السلام شهادت می دهیم که ایشان بر پا دارنده ی نماز بوده است ؟

پاسخ :

• نماز را می توان از ابعاد مختلف مورد توجه قرار داد ، یک جهت آن ، انجام وادای تکلیف الهی است ، جهت دیگر آن ابعاد اخلاقی و تربیتی آن است ، زیرا نماز روح تواضع و فروتنی در برابر خداوند وبه دنبال آن بندگان خداوند را در وجود انسان ایجاد می کند ، و از سوی دیگرموضوع برپا داشتن آن است ، تعبیر به برپا داشتن و نه خواندن ، که تعبیری مرسوم در بین ما می باشد ، به این معنا است که نماز از حالت ایستایی و یک عبادت فردیِ تنها خارج گردیده و در سطح جامعه،کلمه ی توحید و یکتایی و عبادت خداوند گسترش پیدا نماید ، که امام حسین علیه السلام چنین کاری را به انجام رساندند . و در صحنه ی کربلا نیز می بینیم آنحضرت به نماز ایستاده (1) و در گرماگرم نبرد با دشمن به عبادت خداوند توجه نمودند . لذا شهادت می دهیم (2)که ایشان نه تنها در طول زندگی شریف خود بلکه در کربلا نیز نماز را بر پا داشت .

------------------

1-منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل ،ج‏2،ص:846

2-کامل الزیارات ،ص:209

74-توجّه به عبادت و نیایش در سیره ی امام حسین علیه السلام چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• در مورد امام حسین علیه السلام و سایر ائمه معصومین علیهم اسلام باید گفت که تمام لحظات و حرکات وسکنات آن بزرگواران ، عبادت و بندگی خداوند بوده است ، امّا به عنوان نمونه ، سخنی است که از امام علیه السلام نقل شده که به حضرت عباس علیه السلام مأموریت دادند که از دشمن یک شب مهلت بگیرند ، تا در آن شب به عبادت وبندگی خداوند بپردازند ، و این موضوع به این معنا است که هدف ورسالت حضرت ، حرکت در مسیر بندگی است به گونه ای که در شبی که فردای آن به شهادت می رسند می خواهند رابطه ی معنوی با آفریننده ی خویش برقرار کنند ، سپس این جمله را می فرمایند که خداوند می داند ( واز درون من آگاه است ) که من نماز و تلاوت قرآن و دعای بسیار واستغفار را دوست می دارم (1) ، در این جمله ی امام حسین علیه السلام نیز این نکته ی مهم است که ایشان خداوند را شاهد به سرّ درون خویش می گیرد که عاشق عبادت وراز ونیاز با خداوند است . بنابراین امام حسین علیه السلام این درس را به ما می دهد که حتّی در حساس ترین لحظات نیز نباید خداوند را فراموش کرد و همواره خود را به او نیازمند ببینیم .

-----------------------

1-بحارالأنوار  ج   44   ص  391    باب 37

73-رعایت اخلاق و ادب در رابطه ی اصحاب و اهل بیت امام حسین علیه السلام با ایشان چگونه بوده است ؟

پاسخ :

ادب مقوله ای رفتاری و فرهنگی است که مطابق هنجارهای یک جامعه در انسان شکل می گیرد ولی باید توجّه داشت ، ادب بخشی از تربیتی است که هر فرد آن را از والدین و محیط افراد خویش از دوران کودکی دریافت می کند و در وجود او نهادینه شده وشکل می گیرد ، بنابراین ممکن است برخی از والدین در انتقال این مقوله ی فرهنگی وتربیتی به فرزندان خویش کوتاهی نموده ، و از این رو نتوانند فرزندان دارای ادبی تربیت کنند ، امام صادق علیه السلام می فرمایند : بهترین چیزی که پدران برای فرزندان خویش به ارث می گذارند ؛ ادب است نه مال ، زیرا ادب ماندگار است ولی مال ناپایدار است (1) از این رو می بینیم ، آنچه در سیره ی تربیتی اهل بیت علیهم السلام است ، آموزش آداب به فرزندان و در ادامه به یاران خویش است ، یکی از جلوه های این ادب را در جریان عاشورا در رابطه ی بنی هاشم و اصحاب امام علیه السلام با ایشان مشاهده می کنیم ، مثلاً جناب حرّ با اینکه موجب محاصره و نگاه داشتن امام علیه السلام در کربلا بوده ، هم در خواست عفو و بخشش می کند و هم برای رفتن به میدان ادب نموده و از حضرت اجازه می گیرد (2) و یا اینکه حضرت ابو الفضل العباس علیه السلام با شجاعتی که داشته ، از پیش خود دست به عملیاتی نمی زده و برای جنگیدن با دشمن از امام خویش اجازه می گیرد (3) که همه ی اینها جلوه هایی از اخلاق و ادب در سیره ی اصحاب و اهل بیت امام حسین علیه السلام است .

------------------

1-قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ خَیْرَ مَا وَرَّثَ الْآبَاءُ لِأَبْنَائِهِمُ الْأَدَبُ لَا الْمَالُ فَإِنَّ الْمَالَ یَذْهَبُ وَ الْأَدَبَ یَبْقَى‏(الکافی   ج  8     ص150)

2-بحار الانوار ج 44 ص 319

3-بحارالأنوار ج : 45 ص : 41

 72-غیرتمندی در سیره ی امام حسین علیه السلام چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• غیرت را که به مردانگی ، مروّت و حفظ ناموس ، معنا نموده اند ، یکی از فضائل اخلاقی می باشد و رسول خدا صلی الله علیه وآله آن را از جمله ی ایمانِ انسان معرفی نموده است (1) امام صادق علیه السلام می فرمایند : خداوند متعال دارای غیرت است و هر انسان غیوری را دوست می دارد و خداوند به خاطر غیرتی که دارد ، زشتی های آشکار و پنهان را تحریم نموده است (2) در این راستا ، می توان غیرتمندی را در سیره ی امام حسین علیه السلام نیز مشاهده نمود ، و مهمترین غیرت امام در رابطه با حفظ دین و حاکمیت انحرافی دین در جامعه است ، ایشان در باب حرکت و قیام خویش می فرمایند : من از روی شرارت و هوی و هوس ویا ظلم وفساد قیام نکرده ام ، بلکه برای اصلاح در امت جدم قیام نموده ام و می خواهم امر به معروف ونهی از منکر نمایم ، و می خواهم به سیره ی جدّم و پدرم علی بن ابی طالب علیه السلام عمل کنم (3) و یکی دیگر از جلوه های غیرتمندی امام علیه السلام را در روز عاشورا می توان مشاهده نمود که وقتی حضرت دیدند ، دشمن قصد خیام حرم را دارند با صدای بلند فرمودند : ای پیروان آل ابوسفیان ، اگر دین ندارید و از آخرت هراسی ندارید لا اقل در دنیای خویش آزاده باشید . ! (4)

-------------------

1-الْغَیْرَةُ مِنَ الْإِیمَان(بحارالأنوار ج : 68 ص : 342)

2-إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى غَیُورٌ یُحِبُّ کُلَّ غَیُورٍ وَ لِغَیْرَتِهِ حَرَّمَ ‏الْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا( الکافی ج : 5 ص : 535)

3-بحار الانوار ج 44 ص 329

4-اللهوف ص119

71- عذر پذیری و توبه پذیری در سیره ی امام حسین علیه السلام چگونه بوده است ؟

پاسخ :

• امام حسین علیه السلام به عنوان ولی خدا و امام معصوم مظهر صفات الهی در وجود خود است ، و همانگونه که خداوند عذر بندگان و توبه ی آنان را اگرخالصانه باشد می پذیرد ، وجود امام معصوم علیه السلام نیز چنین است ، در دعای جوشن کبیر خداوند را چنین خطاب می کنیم : " یَا مَنْ یَقْبَلُ عُذْرَ التَّائِبِین‏" : ای کسیکه عذر توبه کنندگان را می پذیری (1) در صحنه ی کربلا چنین رفتاری را از امام حسین علیه السلام مشاهده می کنیم ، هنگامیکه حرّبن یزید  راه را بر امام بست و مانع خروج ایشان از صحنه ی کربلا شد ولی پس از آگاه شدن از اشتباهی که نموده بود با حالت شرمندگی به نزد امام آمد و از امام سؤال نمود آیا توبه ای برای من می باشد ؟!  که امام حسین علیه السلام پاسخ مثبت به او دادند (2) ، بنابر این درسی که از امام حسین علیه السلام می گیریم آن است که عذر پذیر دیگران باشیم و در این جهت اقتدا به امام خویش نماییم .

--------------------

1- دعای جوشن کبیر بخش 63

2-تاریخ الأمم و الملوک ،ج‏5،ص:428