امام علی علیه السلام

کسیکه به دروغ شناخته شود ، اعتماد به او کاهش پیدا می کند

من عرف بالکذب قلّت الثّقة به

غرر الحکم

• مهمترین سرمایه ی اجتماعی انسان ، اعتماد مردم نسبت به او می باشد ، و این اعتماد یک روزه به وجود نمی آید بلکه در طول زندگی و بر اثر رفتار هایی است که دیگران از ما مشاهده می کنند
• تلاش برای تقویت و افزایش این اعتماد ،کار منطقی و عاقلانه ای به شمار می آید ، همانگونه که پرهیز از کار هایی که این اعتماد را از بین می برد .!
• یکی از کار هایی که به این اعتماد آسیب می رساند ، دروغ است ؛ همانگونه که صداقت این اعتماد را افزایش می دهد
• هنگامیکه گفته می شود کسی به "دروغگویی شناخته می شود" به این معنا است که مردم در معاشرت با چنین فردی دروغ بسیاری از او شنیده اند ، و او را به عنوان فردی غیر قابل اعتماد می شناسند
• بنابر این سخن امام علی علیه السلام در اینجا به آثار مادی ، اجتماعی و دنیویِ دروغگویی اشاره دارد و این موضوع علاوه بر پیامدهای معنوی و اُخروی این رذیله ی اخلاقی می باشد

امام علی علیه السلام

زمان آسایش خود را ذخیره ای برای روز سختیِ خود قرار ده

اجعل زمان رخائک عدّة لأیّام بلائک

غرر الحکم

• آینده نگری باعث می شود انسان آمادگی لازم را برای رویارویی با مشکلات پیدا نماید و در هنگام دشواری دچار حیرت وسرگردانی نشود
• بخشی از سختی هایی که ممکن است در آینده گریبانگیر انسان گردد قابل پیش بینی بوده و انسان می تواند زمینه های لازم را امروز و برای آینده فراهم نماید
• اگر یک جوان را در نظر بگیرید ، او می تواند از نیروی جوانی خود به شکلی مناسب برای فردای خود بهره مند شود مثلاً او دانش و مهارت لازم را برای کسب و کار و تشکیل خانواده ، فرا گرفته و سرمایه های مورد نیاز خود را فراهم می نماید تا در آینده زندگی مستقلی را آغاز نماید
• یا انسان پیش بینی می کند در آینده پیری و بیماری وجود دارد و نیاز به پس اندازی دارد که در آن زمان از آن استفاده کند ، لذا اندوخته ای را برای فردا آماده می کند
• این آینده نگری به آینده این دنیا محدود نشده بلکه شامل دنیای دیگر نیز میشود لذا انسان مؤمن اندوخته ای از عمل صالح را در زمان قدرت و تواناییِ خود برای آخرت فراهم می نماید تا از سختی های جهان دیگر به سلامت عبور کند

 امام علی علیه السلام

دیندارترین مردم کسی است که شهوت و خواسته های دل ، دین او را تباه نکند

أدین النّاس من لم تفسد الشّهوة دینه

غرر الحکم

• بخشی از دینداری به ایمان واعتقادی است که انسان آن را پذیرفته و در گام بعدی محافظت ، از آن اعتقادات است ، و محافظت گاه ، در عمل انسان و انتخاب هایی است که در زندگی آنها را بر می گزیند،
• خواهش های نفسانی و خواسته های دل ، تمایلاتی را در وجود انسان ایجاد و او را به انجام آن سوق می دهد ، و انسان برای حفاظت از باورهای خود ، به مخالفت با هوا و هوس پرداخته و به مقتضای آن رفتار نمی کند ، در اینجا است که دینداری در وجود انسان تحقّق یافته و تداوم می یابد
• اگر انسان در مبارزه با هوس های آلوده خود ، موفق نگردید ، و به سمت آنها حرکت نموده و تحت تأثیر آن قرار گرفت در اینجاست که در عمل به دینداری دچار لغزش شده و به همان نسبت از مرحله ی دینداری  به عقب رفته است

امام علی علیه السلام

تندرستی برترین نعمت ها است

الصحّة أفضل النّعم

غرر الحکم

• حیات مادی ومعنوی انسان ها ، به نعمت هایی بستگی دارد که از سوی خداوند به آنان ارزانی داشته شده است ، و اگر این نعمت ها از بشریت گرفته شود ، ادامه ی زندگی برای او امکان پذیر نخواهد بود
• در میان نعمت ها ، سلامتی و تندرستی از نعمت های پایه ای می باشد که استفاده از دیگر نعمت ها مشروط به بهره مندی از آن است ، از این رو حفظ و نگهداری و مراقبت از آن اهمیت بسیاری داشته و برای انسان جنبه ی حیاتی دارد
• و هنگامیکه از نعمت سخن به میان می آید ، هم قدردانی از آن مطرح است و هم استفاده صحیح از آن ، به این معنا که خداوند آن را در اختیار بشر قرار داده تا از آن در مسیر بندگی استفاده نماید ، نه در مسیر نافرمانی و نارضایتی الهی !

امام علی علیه السلام

زکات سلامتی ، تلاش در اطاعت خداوند است

زکاة الصّحّة السّعى فى طاعة الله

غرر الحکم

• بینش الهی داشتن در زندگی موجب می شود انسان همه چیز را در عالم از ناحیه ی خداوند دانسته و تمام سعی وتلاش خود را در این جهت مصروف نماید
• چنین بینشی باعث می شود انسان خواست خود را در جهت خشنودی الهی قرار داده و تلاش نماید کاری را بر خلاف رضای خداوند انجام ندهد
• انسان مؤمن تمام امکاناتی را که در اختیار دارد ، نعمتی الهی می داند و از آنها در مسیر عبادت واطاعت حق بهره می جوید
• از بزرگترین نعمت هایی که خداوند به بندگان خود ارزانی داشته ، نعمت سلامتی می باشد ، وبهترین راه سپاسگزاری از آن بکار بردن آن در راهی است که اطاعت خداوند به شمار می آید ، از این رو گناه کردن نوعی ناسپاسی از نعمت سلامت است ، چرا که خداوند این نعمت را به انسان نداده تا در سایه ی آن خداوند را نافرمانی کند .!

امام علی علیه السلام

عقل فرمانده لشگر خدایِ رحمان است و هوا وهوس فرمانده لشگر شیطان است ، و هر کدام نفسِ انسانی را به سوی خود ، جذب می کنند ، در این میان هر کدام غلبه نمود ، انسان در سوی او قرار خواهد گرفت

العقل صاحب جیش الرّحمن و الهوى قائد جیش الشّیطان و النّفس متجاذبة بینهما فأیّهما غلب کانت فى حیّزه

غررالحکم

• در وجود انسان هم عقل و اندیشه است و هم تمایلات نفسانی ، و هر کدام به اقتضاء خود ، انسان را در مسیری خاص قرار می دهد
• عقل چون محاسبه گر می باشد و مراعات سود و زیان را دارد ، انسان را از آنچه ضرر دارد باز داشته و به آنچه سودمند است تشویق می کند ، هوا و هوس چون لذّت طلب است و به لذّت و سود آنی توجّه دارد به ضررهایی که ممکن است در آینده متوجّه انسان گردد ، نگاهی نمی کند و انسان را تشویق به رفتن به سوی خواسته های دل می نماید
• هر انسانی بر اساسِ طرز فکر، تربیت و فرهنگی که دارد ، یکی از این دو را ترجیح داده به سوی آن حرکت می کند ، و از آنجایی که غالب افراد ، سود آنی را بر زیان هایی که در آینده گریبانگیر انسان می شود ، ترجیح می دهند ، زمینه برای رفتن در مسیر شیطانی آماده تر خواهد بود

امام علی علیه السلام

ایمان شکیبایی ورزیدن در سختی و سپاسگزاری در آسایش است

الایمان صبر فی البلاء و شکر فی الرّخاء

غررالحکم

• ایمانِ قلبی ، نتیجه ای عملی دارد که در رفتار انسان ظاهر می گردد ، ایمان همراه خود معرفتی را به ارمغان می آورد که به رفتار انسان جهت می دهد
• فرد مؤمن می داند که سختی ها و دشواری های زندگی حکمتی دارد که لازم است در برابر آن شکیبایی ورزید و در جریان این صبر، مؤمن مورد امتحان نیز قرار می گیرد ؛ از طرفی او می داند اگر در زندگی آسایشی باشد ، این راحتی نعمتی از جانب خداوند است که شایسته است در باره آن سپاسگزار بود ، و با این صبر و سپاس ، مؤمن مسیر بندگی خداوند را طی می نماید
• اگر انسان در سختی ها و تلخی هایِ زندگی صبر خود را از کف بدهد و ناشکیبایی ورزد ، سختی دیگری را بر خود وارد نموده و از اجر صابران نیز خود را محروم کرده است
• واگر در راحتی های زندگی ، سپاس حق را بجا نیاورده و ناسپاسی را پیشه ی خود سازد  ، هم کفران نعمت نموده و هم خود را از لطف الهی محروم ساخته است

امام علی علیه السلام

فرصت ، به سرعت از دست می رود و دیر باز می گردد

الفرصة سریعة الفوت و بطیئة العود

غررالحکم

• در طول عمرِ محدود انسان ، زمان هایی طلایی پیش می آید که انسان می تواند از آنها برای اهدافی ارزشمند در زندگی خویش استفاده نماید ، به آن زمان های طلایی "فرصت" می گویند
• دوره ی جوانی یکی از فرصت های انسان است که می توان از آن در جهت تحصیل علم و دانش ، مهارت آموزی ، و عبادت و بندگی خداوند بهره برد و از این رو از دست دادن دوران جوانی و پا گذاشتن در دوران پس از آن بطور طبیعی بخشی از این فرصت ها را از انسان باز می ستاند
• داشتن پدر ومادری دلسوز ، محیطی مناسب برای پیشرفت ، داشتن دوستی خوب و معلم و استادی آگاه و مهربان ، داشتن امکاناتی برای پیشرفت ، در اختیار داشتن زمینه ای برای کسب معنویت ، از نعمت ها و فرصت هایی است که شایسته است به آن توجه داشت و از آن بهره برد

امام علی علیه السلام

بهترین نوع معاشرت آن است که ارتباط تو را با مردم برقرار نموده و به نیکویی در میان آنان زندگی نموده و از زبان آنان در امان باشی

إنّ أحسن الزّىّ ما خلّطک بالنّاس و جمّلک بینهم و کفّ ألسنتهم عنک

غررالحکم

• اصل در روابط انسانی بر کناره جویی و انزوا طلبی نمی باشد ، بلکه اصل ، شیوه ی صحیح ارتباط و معاشرت با مردم است ، گر چه برخی از افراد به علت نا آگاهی از روشِ درست روابط اجتماعی ، طریقِ  انزوا طلبی را بر می گزینند
• برای آگاهی از شیوه های مناسب ارتباطی ، مطالعه و استفاده از تجربیات کارشناسان این رشته به خصوص بر اساس فرهنگی که در آن زندگی می کنند  ، راه گشا خواهد بود ، در این راستا توجّه به این موضوع با اهمیت خواهد بود که کسانیکه خود را از معاشرت با مردم باز می دارند ، در عمل تجربه ی معاشرت صحیح با افراد مختلف را نیاموخته، وتحمّل و بردباری آنان در برابر رفتار دیگران پایین خواهد آمد
• لا اقل بخشی از قضاوت مردم در باره ی ما ، مربوط به نوع رفتار و معاشرت ما در جامعه می شود ، از این رو نمی توان همیشه دیگران را در قضاوت هایی که در باره ی ما دارند مقصّر دانست .!

امام علی علیه السلام

خوش رویی ، نخستین نیکی است

البشر اوّل البرّ

غررالحکم

• چهره ی هر انسان نخستین چیزی است که در روابط اجتماعی  مورد مشاهده ی دیگران قرار گرفته و غالباً چهره ، احساسات درونی انسان را باز تاب می دهد ، از این رو اگر انسان حال خوبی داشته باشد ، این حال خوب به دیگران نیز منتقل شده ، و اگر حال خوبی نداشته باشد ، حس خوبی به دیگران انتقال نمی یابد
• آداب معاشرت اقتضا می کند انسان در روابط اجتماعی احساس خوبی را به دیگران انتقال داده و از طرفی زمینه ای را برای روابط مثبت اجتماعی فراهم کند و از سوی دیگر ، امکان قضاوت خوبی را برای دیگران نسبت به خود فراهم نماید
• در این سخن امام علی علیه السلام ، اولین عمل نیکی را که فردی نسبت به دیگری می تواند داشته باشد را "خوشرویی" معرفی کرده اند ؛ و هنگامیکه اولین نیکی،خوشرویی باشد ، این عمل مقدمه ای خواهد شد برای رفتارهای مثبت دیگر ؛ حال فرق نمی کند این خوشرویی نسبت به اعضای خانواده باشد ، یا دوستان و همکاران و یا تمام انسان هایی که در جامعه با آنها روبرو می شویم . !