31-مقصود از علم خداوند نسبت به آنچه در شکم مادران است ، چیست ؟

پاسخ :

• خداوند در سوره ی لقمان آیه ی 34 می فرماید : وَ یَعْلَمُ ما فِی الْأَرْحامِ : خداوند به آنچه در شکم مادران است ، دانا می باشد ، و در این راستا این سؤال مطرح می شود که دانش بشر ، امروزه به جایی رسیده که از پسر یا دختر بودن فرزند و برخی از جزئیات دیگرِ طفلی که در شکم مادران است می تواند آگاه گردد ، پس این علم ، یک علم اختصاصی نمی باشد ، بلکه بشر نیز از آن آگاه است .
• پاسخ به این سؤال این است که علم بشر با تمام پیشرفت هایی که کرده است ، محدود است و فقط به برخی از جزئیاتی که فعلاً در شکم مادر است (1) ، به صورت محدود ، آگاهی پیدا نموده است ، امّا از تمام خصوصیات این انسان و اینکه در آینده چه خواهد شد و چه صفات و یژگی هایی پیدا خواهد کرد آگاه نمی باشد ، پس علم کامل از آنِ خداوند است .

 امام علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید :

• پس خداوند سبحان، از آنچه در رحم مادران است، از پسر یا دختر، از زشت یا زیبا ، سخاوتمند یا بخیل، سعادتمند یا شقى آگاه است، و از آن کسى که آتشگیره آتش جهنّم است یا در بهشت همسایه و دوست پیامبران علیهم السّلام است، از همه اینها آگاهى دارد. این است آن علم غیبى (ذاتى) که غیر از خدا کسى نمى‏داند. جز اینها، علومى است که خداوند به پیامبرش تعلیم داده (علم غیب اکتسابى) و او به من آموخته است، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم براى من دعا کرد که خدا این دسته از علوم و اخبار را در سینه ‏ام جاى دهد و اعضاء و جوارح بدن من از آن پر گردد . (2)

---------------------

 1- تفسیر الکاشف، ج‏6، ص: 174

 2-ترجمه‏ نهج ‏البلاغه  خطبه  128 (دشتى)، صفحه ‏ى 245

 30-آیا قرآن کریم به سنخیت روحی و اخلاقی بین زن و مرد ، در ازدواج اشاره نموده است ؟

پاسخ :

• خداوند در آیه ی 26 سوره نور به چنین سنخیتی اشاره نموده و می فرماید : الْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثُونَ لِلْخَبیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَریم‏ : زنان ناپاک از آنِ مردانِ نا پاک می باشند ، و مردانِ ناپاک از آنِ زنان ناپاک می باشند ، و زنان پاک از آنِ مردان پاک هستند ، و مردان ِپاک از آن ِزنان پاک می باشند ، آنان از آنچه گناهکاران در حق آنان می گویند ( و به آنان تهمت می زنند ) به دور می باشند ، و برای آنها آمرزش و روزیِ پر ارزشی می باشد . (1)
• برخی از مفسّرین در مورد این آیه معتقد هستند که این آیه ی شریفه به تناسب روحی ، عقیدتی و اخلاقی بین دو همسر اشاره دارد به این معنا که شایسته است ، هر کس با هم شکل خود و آنکه با او تناسب دارد ازدواج نماید ، هر چند که برخی بر خلاف آن عمل می کنند (2)
• برخی از مفسّرین نیز عقیده دارند ، مقصود از پاک و ناپاک در این آیه ی شریفه ، گفتار و عمل است به این معنا که سخن و عملِ بد و ناشایست از افراد ناپاک صادر می شود و سخن و رفتارِ پاک از انسان های خوب و نیکوکار صادر می شود ، به تعبیر دیگر از کوزه همان برون تراود که در اوست (3)  

----------------

1-رک : تفسیر روان جاوید، ج‏4، ص: 19

2-و الظاهر، أن المسألة جاریة مجرى التناسب القائم على الاتفاق فی العقیدة الطیّبة، و الأخلاق و السلوک الطیبین‏ ( تفسیر من وحی القرآن، ج‏16، ص: 279 )

3-تفسیر الکاشف، ج‏5، ص: 412

29-چرا در قرآن کریم از ازدواج مسلمانان با مشرکین ، نهی شده است ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در آیه ی 221 سوره ی بقره مسلمانانِ زن و مرد را از ازدواج با کسانی که اهل شرک هستند باز داشته است ، به این معنا که مرد مسلمان بخواهد با زنِ مشرک وصلت نماید هر چند این زن از نظر زیبایی ، ثروت ، خانواده و شأن اجتماعی او را به شگفتی وا دارد و تحت تأثیر قرار دهد (1) و همچنین زن مسلمان بخواهد با مردی که مشرک است ازدواج کند ، قرآن از اینکار منع نموده است ، مگر اینکه آنان ایمان آورده و مسلمان شوند ، و تا اسلام نیاورند ، مجاز به این ازدواج نمی باشند .
• حکمتی را که در این آیه برای نهی از این ازدواج ، ذکر نموده است این می باشد که مشرکین به خاطر عقیده ای که دارند ، مسلمانان را به سوی آتش دعوت می کنند (2) ، به این معنا که دو همسر تحت تأثیر عقیده همدیگر قرار گرفته و در نهایت ایمان و عقیده مسلمان به خطر افتاده و مورد تهدید قرار می گیرد ، و اسلام نخواسته که مسلمانان به خاطر علاقه ، احساسات و غریزه ، دینشان در معرض خطر قرار گیرد ، زیرا آنچه باعث سعادت انسان به ویژه در آخرت می باشد ، ایمان و عمل صالح است که از هر چیزی مهمتر است و مسلمان نباید چیزِ مهمتر را فدای احساسات و تمایلات شخصی خود قرار دهد ، لذا در آیه متذکّر می شود که خداوند به سوی بهشت و آمرزش دعوت می کند (3) علاوه بر اینکه از این آیه استفاده می شود که در ازدواج ، عقیده و ایمان همسر آینده، یک شرط اساسی و مهم است که متأسّفانه امروزه از سوی برخی از افراد نادیده گرفته می شود و فقط به جنبه های ظاهری طرف مقابل اهمیت می دهند .

----------------

1-تقریب القرآن إلى الأذهان، ج‏1، ص: 248

2-أُولئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّار

3-وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِه

 28-قرآن کریم ، چه توصیه ای برای شیر دادن به فرزندان از سوی مادران دارد ؟

پاسخ :

• قرآن کریم ، در آیه ی 233 سوره ی بقره ، مدت شیر دادن به فرزند ، از سوی مادر را دو سال تمام ( 24 ماه ) می داند ، و در روایات نیز توصیه شده که مادران از شیر خود به فرزند بدهند ، از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت است که هیچ شیری برای فرزند بهتر از شیر مادر نمی باشد (1) سپس در آیه ی مذکور تصریح می کند که اگر پدر و مادر با مشورت و اتفاق نظرِ یکدیگر خواسته باشند که زودتر از دو سال ، فرزند را از شیر بگیرند و این کار ، به مصلحت طفل بوده باشد ، گناهی بر آنها نخواهد بود .
• البته در آیه ، یادآور می شود که در دوران شیرخوارگی لازم است ، پدر نفقه و خرج مادر از غذا و پوشاک را به طور متعادل بپردازد ، و در این موضوع وُسع و توان مادر و پدر ، باید مورد توجّه قرار گیرد ، حال اگر در دوران شیر خوارگی ، پدر بچه از دنیا برود ، وارث پدر ، مکلّف است که مخارج مادری را که به بچه شیر می دهد ، همانند پدر بپردازد (2)
• حال اگر بنا به دلایلی خواستند دایه ای ( غیر از مادر) برای شیر دادن به فرزند ، انتخاب کنند در آیه یاد آور می شود که اجرت و مخارج آن دایه را بطور معمول و متعارف بپردازید (3) البته در روایات تصریح شده که از دایه ای نیکوکار و عاقل استفاده شود ، و از دایه ای که فاسد است و یا از نظر عقلانی مورد قبول نیست استفاده نشود ، چون شیر ، صفات و ویژگی های ، شیر دهنده را به بچه منتقل می کند (4)
• بطور کلی در این آیه ی شریفه ، هم به توانایی هر یک از پدر و مادر ، توجّه شده و هم مصلحت طفل شیر خوار مورد توجّه قرار گرفته است ، و به هر یک از پدر و مادر ، توصیه می کند که به خاطر اختلافات خود اسباب ضرر و زیانی را برای خود و بچه فراهم نکنند (5)

------------------

1- لیس للصبی لبن خیر من لبن أمه‏ (التفسیر المعین للواعظین و المتعظین، المتن، ص: 37)

2-تبیین القرآن، ص: 48

3-تفسیر الکاشف، ج‏1، ص: 360

4-رک :التفسیر المعین للواعظین و المتعظین، المتن، ص: 37

5-رک : تفسیر جوامع الجامع، ج‏1، ص: 129

27-قرآن کریم ، در کدام آیات از محبت مادری و فرزندی سخن می گوید ؟

پاسخ :

• خداوند در نهاد مادر ، علاقه و گرایش به فرزند را نهاده و این موضوع ، یکی از نشانه ها و آیاتی است که خداوند در خلقت قرار داده و از سوی دیگر جلوه ای از رحمت الهی است که در دل انسان به ظهور  رسانده است ، و این موضوع اختصاصی به انسان ها ندارد و می توان آن را در عالم حیوانات نیز مشاهده نمود ، اگر به قرآن کریم مراجعه نماییم ، این محبت مادری را در داستان مادر حضرت موسی علیه السلام می توانیم مشاهده نماییم  ، که مادر ایشان ، به خاطر ترس از کشتن فرزندانِ تازه متولد شده توسط فرعونیان و بعد از اینکه سه ماه به فرزند خویش شیر داده بود (1) به امر الهی ، فرزند خویش را به رود نیل می افکند ، ولی به حکم غریزه مادری ، هنوز نگران فرزند خود است و چون خداوند از این علاقه و نگرانی او آگاه بوده است ، چنین به او آرامش می دهد که : وَ لا تَخافی‏ وَ لا تَحْزَنی‏ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلینَ : نترس و غمگین مباش ، ما آن را به تو باز می گردانیم و او را از رسولان قرار می دهیم (2)
• از سوی دیگر وقتی همسر فرعون ( آسیه ) این طفل را در رود نیل و در صندوق مشاهده می کند ، علاقه و محبت این طفل در دل او می نشیند و چون صاحب فرزندی نبوده است (3) ، بالاخره همسر خود فرعون را راضی می کند که این طفل را به عنوان فرزند قبول نمایند و او را بزرگ کنند (أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً) (4) از این بخش از داستان هم می توان استفاده کرد که خداوند در دل زنان عاطفه و محبت و گرایشی را به داشتن فرزند قرار داده که همسر فرعون بر اساس همین موضوع ، اقدام به نگاه داشتن حضرت موسی علیه السلام نموده است . و اگر این محبت و علاقه و گرایش قلبی نبود ، هیچ مادری با وجود زحمات زیادی که نگهداری فرزند از دوران بار داری تا دوران شیر خوارگی و مراحل بعداز آن دارد ، اقدام به بزرگ کردن فرزند خود نمی کرد .

------------------

1-تبیین القرآن، ص: 398

2-قصص/7

3-تفسیر روان جاوید، ج‏4، ص: 174

4-قصص/9

26-قرآن کریم ، چه حکمی برای مباشرت با بانوان ، بیان نموده است ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در آیه ی 43 از سوره ی نساء به برخی از احکام عملی اشاره نموده است که بخشی از آن مربوط به مباشرت (1) با زنان می باشد ، لذا می فرماید : یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارى‏ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُون‏ : ای کسانی که ایمان آورده اید در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می گویید ؛ این بخش از آیه فقط به مُبطِلات نماز اشاره می کند و گرنه نوشیدن شراب و مشروبات الکلی در هر حال حرام است (2) ، سپس می فرماید : وَ لا جُنُباً إِلاَّ عابِری سَبیلٍ حَتَّى‏ تَغْتَسِلُوا : و نیز در حال جنابت به نماز نایستید (3) ، تا غسلِ جنابت کنید ، مگر اینکه در حال سفر باشید ( و آب نیابید پس با تیمّم نماز بخوانید ) (4)
• سپس می فرماید : وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضى‏ أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعیداً طَیِّبا : و اگر بیمار هستید ( و آب برای شما ضرر دارد ) و یا مسافر هستید ، یا از دستشویی ( سرویس بهداشتی ) آمده اید (5) و یا با زنان مباشرت ( نزدیکی) کرده اید و آبی ( برای وضو و غسل ) پیدا نکردید ، پس خاک پاکی را بجویید و با آن تیمم کنید ،  فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدیکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَفُوًّا غَفُورا : و با آن خاکِ پاک بخشی از صورت و دست های خود را مسح کنید ، همانا خداوند آمرزنده و بخشنده است ( لذا احکام را برای شما آسان نموده است ) (6)

-------------------

1-مباشرت به معنای آمیزش و نزدیکی می باشد

2-التفسیر المبین، ص: 107

3-جنابت به حالتی در انسان اطلاق می شود که نزدیکی کرده باشد یا منی از او بیرون آمده باشد

4-تبیین القرآن، ص: 96

5-ادرار و مدفوع و باد معده

6- تبیین القرآن، ص: 96

25-قرآن کریم در باره ی آمیزش در حال عادت ماهیانه بانوان ، چه دستوری دارد ؟

پاسخ :

• قرآن کریم بر خلاف یهودیان و مسیحیان که هر کدام به راه افراط و تفریط در این مسئله رفته اند ، راه میانه را بر گزیده است ، زیرا یهودیان در این باره شدت عمل به خرج داده و در حال عادت ماهیانه از هم غذا شدن ، نوشیدن و همنشینی و همخوابی با آنان دوری می کردند و مسیحیان در این باره هیچ دستوری مبنی بر دور شدن یا نزدیک شدن در این حالت با آنان نداشته اند ، و مشرکین نیز تحت تأثیر آداب یهودیان ساکن در آن مناطق نسبت به بانوان در آن حالت شدت عمل به خرج می دادند (1) قرآن کریم به مسلمانان دستور می دهد که در حالت حیض و عادت ماهیانه از مجامعت و آمیزش با بانوان دوری نمایند ، و آن را موجب آزار و مشقت برای بانوان می داند (2) و به مسلمانان دستور می دهد که پس از پاک شدن از عادت ( و یا پس از غسل کردن ) به اینکار اقدام نمایند (3)

-------------------

1-المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏2، ص: 207

2-الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص: 49

3-وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحیضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحیضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى یَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرین‏ : ای پیامبر(ص) از تو در باره حیض سوال می کنند ، به آنان بگو : آن موجب آزار و زیان است و  در حال حیض ازآمیزش با زنان کناره گیری نمایید و تا پاک نشده ( یا غسل نکرده اند) با آنان آمیزش ننمایید و پس از آن ، از راهی که خدا فرمان داده به آنان نزدیک شوید ، خداوند توبه کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد (بقره/222)

 24-قرآن کریم ، از مهریه ی بانوان در ازدواج ، چه تعبیری نموده است ؟

پاسخ :

• خداوند در آیه ی 4 از سوره ی نساء ازمهریه  ، تعبیربه : « نِحلَه » نموده است ، که به معنای هدیه و عطیه ای است که از جانب خداوند برای بانوان قرار داده شده است (1) ، و برخی گفته اند : به معنای هدیه ای است که از روی رضا و رغبت باشد بدون اینکه طلبی در کار باشد (2) لذا خداوند در این آیه می فرماید : وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَة : صِداق و مهریه ی زنان را به عنوان یک هدیه به آنان بپردازید ، که در این قسمت به سه نکته ی اساسی اشاره شده است :

1. قرآن کریم از مهریه با عنوان : « صَدُقاتِهِنَّ» ، صَدُقه ، یاد نموده است که از ریشه ی صدق است که نشانه راستین بودن علاقه مرد است
2. در این قسمت تعبیر به صداقِ زنان شده است که نشان می دهد مهریه ی به خود زن تعلق دارد نه پدر و مادر او
3. دیگر اینکه  : با کلمه «نحله» کاملًا تصریح مى‌کند که مهر هیچ عنوانى جز عنوان تقدیمى و پیشکشى و عطیه و هدیه ندارد. (3)

• علاوه بر اینکه در تعبیر به «نحله» که به معنای هدیه است به نوعی از زن تقدیر شده است و او را در ازدواج ، برتر از آن دانسته است که پرداخت مهریه به او ، به عنوان یک معامله است (4)
• سپس در ادامه همین آیه خداوند می فرماید : فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْ‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً : اگر زنان چیزی از مهریه را با رغبت و رضای باطنی و بدون اجبار به شما بخشیدند ، شما می توانید آن را حلال و گوارا مصرف نمایید
• در نتیجه بر اساس این آیه مهریه ، تعلّق به زن دارد و لازم است شوهران آن را به آنان به عنوان یک هدیه ای که خداوند برای آنان قرار داده به آنان بپردازند و مهریه مِلک پدران آنان نیست بلکه مال خود آنها می باشد و کسی حق ندارد آن را به زور از آنان بستاند مگر اینکه خود آنها با رضایت درونی چیزی از آن را ببخشند .

------------------

1-إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، ص: 82

2-کنز العرفان فی فقه القرآن، ج‏2، ص: 202

3-رک : فقه و حقوق (مجموعه آثار استاد شهید مطهری)، ج 19 ص 200

4-تقریب القرآن إلى الأذهان، ج‏1، ص: 442

 23-تلاش برای تأمین نیازهای خانواده ، چه رابطه ای با جهاد در راه خداوند دارد ؟

پاسخ :

• جهاد که به معنای تلاش و کوشش است ، هنگامیکه با قید فی سبیل الله بکار برده شود ، به معنای تلاش و کوششی است که در راه خدا انجام شود که در این صورت امری ارزشمند خواهد بود ، خداوند در قرآن کریم می فرماید :
• إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُون‏
• : (همانان مؤمنان کسانی هستند که به خدا و فرستاده اش ایمان آورده و پس از آن تردید نکرده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد نمودند و آنان (در واقع) راستگویانند) (1)
• البته باید توجه داشت جهاد در راه خداوند مصادیق فراوانی دارد که گاهی جهاد با دشمن خارجی است که قصد حمله به سرزمین و دین و آیین ِ مسلمانان را دارد و گاه جهاد و مبارزه با نفس امّاره است که انسان را به بدی ها تشویق می کند و گاهی جهاد با مال است که انسان مال خویش را در راه خداپسندانه ای انفاق می کند ، در روایات وارد شده ؛ کسیکه برای تأمین نیازمندی های خانواده ی خود تلاش می کند و مال حلالی را بدست می آورد مانند کسی است که در راه خدا جهاد نموده است (2) ، این تعبیر نشان می دهد ، تلاش برای خانواده و کسب مال حلال برای آنها یک امر مقدّس است ، و کوشش برای رفع نیاز های آنان یک امر اخلاقی و الهی است و باعث می شود انسان به خداوند از این طریق نزدیک شود .

--------------------

1-حجرات /15

2- َ قَالَ ع الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ مِنْ حَلَالٍ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ( من‏ لایحضره‏ الفقیه   ج  3   ص  168 ) 

 22-پیامبر صلی الله علیه و آله در برابر آزار برخی از همسران خویش چگونه رفتار می کردند ؟

پاسخ :

• سیره ی پیامبر(ص) با همه ی افراد بر اساس اصول اخلاقی و انسانی بوده است ، به ویژه با کسانی که اسباب آزار و اذیت پیامبر(ص) را فراهم می کردند ،  و در این جهت فرقی بین خویشاوند و غیر خویشاوند نبوده است ، با مراجعه به قرآن کریم مشاهده می کنیم که برخی از همسران پیامبر (ص) باعث نا خشنودی و آزار ایشان را فراهم نموده ، به گونه ای که خداوند در ضمن آیه ای به آنان تذکّر می دهد که باید از این کار خود توبه نمایند (1) ، امّا در عین حال پیامبر (ص) با آنان با بردباری و مدارا رفتار می کرد (2) ، و این رفتار پیامبر(ص) می تواند درسی برای همه ی مؤمنان باشد که بردباری و صبر را در زندگی به ویژه نسبت به همسران خویش از دست ندهند .

-----------------

1-سوره ی تحریم آیه 4

2-الصحیح من سیرة النبی الأعظم(ط-قدیم) ،ج‏5،ص:258