امام علی علیه السلام

از انجام عملی که اگر در باره ی آن از تو سؤال کنند آن را انکار نموده و از آن پوزش می طلبی ، بر حذر باش

وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ إِذَا سُئِلَ عَنْهُ صَاحِبُهُ أَنْکَرَهُ وَ اعْتَذَرَ مِنْه

نهج البلاغه

• معمولاً انسان ها برای رفتارهای خود معیار وچارچوبی دارند که بر اساس آن ، رفتاری را انجام داده و یا رفتاری را انجام نمی دهند ، در اینجا به یک معیار سازنده برای انجام عمل اشاره شده و آن معیاری است که بر اساس آن انسان قضاوتی را که دیگران نسبت به عمل او خواهند داشت ، مورد توجّه قرار داده و با توجّه به آن از انجام کاری پرهیز می کند .
• مثلاً اگر فردی می خواهد در مورد کاری به دروغ متوسّل شود ، با خود فکر کند : اگر در آینده مردم از دروغ من با خبر شوند،هم آبرویم می رود و هم مجبور به عذر خواهی خواهم شد ، و یا اگر بخواهد به ناحق در اموال دیگران تصرف نماید ، با خود بیندیشد : اگر مردم از این موضوع با خبر شوند و من را مورد باز خواست قرار دهند ، یا باید انکار کنم که خود دروغی خواهد بود و یا باید به معذرت خواهی دچار شوم ؛ علاوه بر اینکه ممکن است این سؤال در جهان آخرت باشد که در آنجا انکار و عذر خواهی سودی نمی بخشد .

پرسش : آیا انسان می تواند بر اساس قضاوتی که مردم نسبت به عمل او خواهند داشت ، رفتار خود را تنظیم کند ؟

پاسخ : انسان می تواند بازتابِ اجتماعیِ عملی را که قرار است انجام دهد ، پیش بینی نموده و بر اساس آن رفتاری را انجام داده یا رفتاری را ترک نماید ، بنا براین اگر می خواهد عملی را انجام دهد که در آینده از آن خجالت خواهد کشید و مجبور به عذر خواهی می شود ، آن را ترک نماید . (چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی)