77-آیا صبر و گذشت ، معیاری و ضابطه ای دارد ؟
پاسخ :
- صبر کردن در برابر سختی ها ، ناملایمات و مشکلات یک فضیلت اخلاقی به شمار می آید ، و همچنین است گذشت نمودن در برابر کسانی که به انسان بدی نموده اند ، ولی باید توجّه داشت زمانی شکیبایی ورزیدن و عفو و گذشت یک فضیلت اخلاقی به حساب می آید که مصلحتی بالاتر در میان باشد ، که بخاطر آن مصلحت انسان ، خویشتن داری نماید و از دایره ی صبر خارج نشود و همچنین مصلحتی موجب شود که از خطای دیگران گذشت نماید ، این مصلحت می تواند یک مصلحت فردی و شخصی باشد ، و می تواند یک مصلحت اجتماعی باشد ، البته باید توجّه داشت ، گاه مصلحت اجتماعی بالاتر از مصلحت فردی و شخصی می باشد که در اینجا باید مصلحت اجتماعی مورد توجّه قرار گیرد . از سوی دیگر تشخیصِ مصلحت فردی و اجتماعی نیز باید به درستی صورت پذیرد در غیر این صورت انسان در رفتار خویش دچار خطا خواهد شد .
- نکته ی دیگری که در باره ی صبر و گذشت باید در نظر داشت این است که علاوه بر رعایت مصلحت ، لازم است وجود مفسده را نیز ملاحظه نمود ، به این معنا که در مواردی که می خواهیم صبر کنیم و یا گذشت نماییم ، مفسده ای به وجود نیاید که ضرر آن بیش از صبر و گذشت باشد ، هر چند نباید فراموش کرد که در مواردی که انسان می خواهد صبر و گذشت نماید یا نمی خواهد چنین کند ، نباید از اصول اخلاقی و الهی عبور کند و در هر حالی رضایت خداوند و قوانین الهی را در نظر بگیرد.
- صرف نظر از وجود مصلحت و نبود ضرر و مفسده ، بطور کلی شکیبایی و گذشت ، ارزش اخلاقی بالایی دارد ، خداوند در قرآن کریم می فرماید : وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ إِنَّ ذلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُور : و کسیکه صبر کند و عفو نماید ، از کارهایی است که نیازمند اراده ی قوی می باشد (1) لذا افرادی که اراده ی ضعیفی دارند نمی توانند صبر و گذشت نمایند ، و همچنین کسانی که از فضیلت و ارزش اخلاقی صبر و گذشت آگاه نباشند و یا اینکه عادت ها و اخلاق ناپسند در وجود آنان نهادینه شده بجای صبر ، نا شکیبایی و بجای گذشت ، انتقام می گیرند .
- وجود این دو صفت در انسان از ویژگی های ضروری در روابط بین فردی به خصوص در درون خانواده است و با نبود این دو صفت ، زندگی انسان در معرض تنش و نزاع و کشمکش های زیان باری خواهد شد .
------------------
1شوری/43
