71-از نگاه نهج البلاغه ، چه رابطه ای بین بُخل و سایرِ عیوبِ اخلاقی وجود دارد ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 378 نهج البلاغه بخل را عاملی برای مبتلا شدن به صفات اخلاقی ناپسند می دانند و بخل را به مهار و افساری تشبیه نموده اند که انسان را به سوی زشتی و بدی ها می کشاند (1) ، از این جهت می توان گفت که در میان صفات اخلاقی ناپسند ، بخل یک صفت کلیدی است که با خودش صفات بد دیگری را همراه دارد ، مثلاً حسادت می تواند انسان را از بخشش به دیگران باز داشته ، و انسان را مبتلا به بخل نماید و بخیل بر اثر حسادتی که دارد ، دیگران را از خیر خود منع می نماید ، از سوی دیگر بخیل ممکن است از ادای واجبات مالی چون زکات و خمس و پرداخت نفقه کسانی که پرداخت نفقه به آنان واجب است ، خود داری نماید و از سوی دیگر بخل انسان را از ایثار و کمک به برادران دینی و یا حتی خویشاوندان باز می دارد و به همین جهت انسان از صله ی رحم با مال خویش ، خود داری خواهد نمود (2) ، از سوی دیگر بخل همیشه جنبه ی مادی ندارد بلکه جنبه ی معنوی هم پیدا می کند ، امام علی علیه السلام می فرمایند : بخیل ترین مردم کسی است که به سلام کردن بخل ورزد ( چه در آغاز کردن به سلام و چه در جواب سلام دادن ) (3)

--------------------

1- وَ قَالَ ع الْبُخْلُ جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ الْعُیُوبِ-  وَ هُوَ زِمَامٌ یُقَادُ بِهِ إِلَى کُلِّ سُوءٍ ( نهج‏البلاغة(صبحی‏الصالح)، صفحه‏ى 543 (

2- رک :شرح‏ حکم ‏نهج ‏البلاغة   صفحه ‏ى 84   

3-شرح ‏غررالحکم(خوانسارى)   ج 2    صفحه‏ ى 438