همگام با قرآن

پندهای لقمان به فرزندش

یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ

(لقمان/17)

ای فرزندم ! نماز را برپای بدار، به خوبی ها فرمان بده ، از بدی ها باز دار ، و دربرابر (سختی هایی که ) به توی می رسد ، شکیبایی نما ( و بدان ) که اینکار ، از امورِ لازم وضروری است

‏خود سازی فردی واجتماعی

• لقمان حکیم در ادامه ی پندهایی که به فرزند خویش می دهد در این آیه  ، نخست بر رابطه ی انسان با آفریننده ی خویش تأکید می ورزد و به فرزند خویش برپا داشتن نماز را یاد آوری می کند ، از این تأکید فهمیده می شود در زمان لقمان و در آیینی که در آن روز وجود داشته است ، نماز جزء برنامه های عبادی بوده است ، واینکه توصیه به نماز در این آیه ، مقدّم بر توصیه های دیگر ذکر شده ، نشان از اهمیت وجایگاه نماز دارد ، علاوه بر اینکه در راستای تربیت فرزند ، این موضوع را به والدین یاد آوری می کند ، که به تربیت دینی فرزندان خود توجّه نموده و به ویژه به موضوع عبادت فرزندان خویش اهمیت دهند .
• پند دیگر لقمان به فرزندش ، توصیه به "امر به معروف" است یعنی فرمان دادن و تشویقِ دیگران به خوبی ها ونیکی ها ، که این موضوع ، فرعِ بر شناخت کارهای نیک و اخلاق پسندیده است ، زیرا کسیکه مصادیق خوبی ها را نمی شناسد ، نمی تواند دیگران را به انجام آنها تشویق و راهنمایی نماید و در گام بعدی ، باز داشتن و نهی دیگران از رفتارِ ناپسند است که این موضوع نیز ، پس از شناختِ بدی ها و اخلاق ناپسند ، ممکن خواهد شد .
• از این پند لقمان به فرزندش استفاده می شود که انسان نباید ، تنها به فکر اصلاح خویش باشد ، بلکه اصلاح دیگران نیز یکی از وظایف اجتماعی انسان خواهد بود ، چون اگر جامعه ، از خوبی ها فاصله گرفته و به سمت بدی ها ، حرکت نماید ، حفظ سلامت فردی نیز با مشکل مواجه خواهد شد ، علاوه بر اینکه بر پایی نماز و دعوت دیگران به خوبی ها و بازداشتن آنان از بدی ها ، با سختی هایی همراه است که بدون صبر ، نمی توان در انجام آنها با موفقیت روبرو گردید و شکیبایی ورزیدن در این سختی ها ، لازم ، جدّی و ضروری خواهد بود .

پرسش : چرا لقمانِ حکیم ، پیش از توصیه های دیگر در آیه ی 17 ، به برپا داشتن نماز سفارش می کند ؟

پاسخ : زیرا رابطه ی با خداوند از طریق عبادت مقدّم بر رابطه ی انسان با دیگران از طریق امر به معروف و نهی از منکر می باشد ، علاوه بر اینکه نماز ، موجب تثبیت نیکی ها در وجود انسان و فاصله گرفتن از بدی ها در انسان می گردد و پس از این مرحله است که انسان به تشویق دیگران به انجام نیکی ها وباز داشتن آنان از بدی ها خواهد نمود