دعای هشتم صحیفه سجادیه

وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ...أَنْ ...أوْ یَنْکُبَنَا الزَّمَانُ

خداوندا به تو پناه می آوریم از اینکه (در) زمانه گرفتار ِ رنج و مصیبت گردیم

رنجِ زمانه

دنیایی را که در آن زندگی می کنیم مجموعه ای از خوشی ها و نا خوشی ها ، شیرینی ها و تلخی هاست ، طبیعی است که انسان ها بیشتر تمایل به خوشی ها ، رفاه و لذت داشته و از درد و رنج و سختی ، دوری می گزینند ، ولی واقعیت آن است که همیشه نمی توان خود را از برخی از ناخوشی ها و ناملایمات ، دور نمود و خواه نا خواه در طول زندگی با  امور درد آور و رنجش آفرین روبرو می گردیم .

در این راستا ، انسان با توجّه به محدودیت ها و نا توانی هایی که در خود احساس می کند در صدد بر می آید در سختی های پیش رو تکیه گاه و پناهگاهی را بیابد که خود را از پیشامد ها  در امان دارد و اگر روزی دچار آنها گردد ، با پناه بردن به آن ، درد و رنج خود  را التیام بخشد ، در نیایش فوق  ، به انسان یاد آور می شود که خداوند قادر متعال تنها ،  مرجعی است که می تواند انسان را در پناه خویش جای دهد و در دشواری ها و مصائب پیش رو ، در د های او را تسکین دهد .

دعای هشتم صحیفه سجادیه

وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ...أَنْ یَسْتَحْوِذَ عَلَیْنَا الشَّیْطَانُ

و خداوندا ما به تو پناه می آوریم از اینکه شیطان بر ما تسلط یابد

تسلط شیطان

کار اصلی شیطان وسوسه گری ، فریب دادن و زیبا جلوه دادن بدی ها در نظر انسان است و به همین طریق بسیاری از انسان ها را در طول تاریخ از راه مستقیم به انحراف کشیده و آنها را دچار گمراهی نموده ، تنها انسان های اگاه و خود ساخته ، توانسته اند در برابر وسوسه های شیطان مقاومت و تحت تأثیر القائات شیطان ها قرار نگیرند ، لذا افرادی که از کید و نیرنگ شیطان اگاه نبوده و یا دچار  غفلت شده اند به راحتی در دام های گوناگون شیطان گرفتار آمده و به راه های شیطانی راه یافته اند .

پس ابتدائاً شیطان هیچ تسلطی بر انسان ندارد و نمی تواند انسان را مجبور به انجام کاری نماید ولی اگر انسانی زمام اختیار خویش را به دست شیطان بسپارد و دنباله روی وسوسه های شیطان باشد ، در آنصورت است که شیطان می تواند ،  با توجیهات گوناگون و زیبا ساختن آن در نظر پیروان خویش، آنان را به راه هایی که می خواهد سوق دهد ، لذا در دعای فوق از خداوند متعال در خواست یاری طلبیده می شود که  با پناه دادن بنده ی خویش ، او را از تاثیر وسوسه های شیاطین در امان دارد .

دعای هشتم صحیفه سجادیه

وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ... احْتِقَارِ الصَّغِیرَةِ

خداوندا به تو پناه می بریم از اینکه گناه کوچک خود را ناچیز شماریم

بی اعتنایی به گناهان کوچک

خداوند انسان را  برای عبادت و بندگی آفریده است و لازمه ی این بندگی ، اطاعت از دستورات و فرامین الهی است از این رو کسیکه گناه می کند در حقیقت از مسیر اطاعت الهی خارج شده  و لازم است از طریق توبه هر چه زودتر از مسیر مخالفت ، به مسیر طاعت خداوند باز گردد و با باقی ماندن در گناه فاصله ی خود را از آفریدگار خویش دورتر نگرداند  و تلاش کند ضمن بازگشت از نافرمانی با انجام عمل صالح به پروردگار خویش نزدیک گردد .

از سوی دیگر برخی از مردم چنین می پندارند که اگر گناه کوچکی از آنها سر زند ، تاثیر چندانی در رابطه ی آنها  با خداوند ندارد  و از کنار آن به آسانی عبور می کنند ، در حالیکه  گناهانِ به ظاهر کوچک ، مسیر انسان را برای انجام گناهان بزرگتر هموار می کند و به مرور زمان به فردی که  گناه کوچکی انجام داده است جرئت نافرمانی  خطاهای بزرگتر را می دهد ،  در حالیکه اگر انسان  گناه کوچکی از او سر زد بلا فاصله توبه کند  ، راه را برای گناهان بزرگتر و بیشتر مسدود خواهد ساخت .

دعای هشتم صحیفه سجادیه

وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ سُوءِ السَّرِیرَةِ

(خداوندا) ما از اینکه باطن بدی داشته باشیم به تو پناه می بریم

باطن خراب

انسان دارای ظاهر و باطنی است ، ظاهر انسان همان رفتارها و سخنان او ست که برای دیگران قابل مشاهده است ، و باطن انسان شامل نیت ، افکار و چیزهایی است که در دل دارد ،  از سوی دیگر رفتارهای ظاهری انسان ریشه در درون و باطن انسان دارد و  نخست در فکر انسان تصوری  از  یک رفتار شکل می گیرد و سپس نسبت به انجام آن قصد و نیت می کند و در مرحله ی بعد آن را به عمل می رساند ، اگر قصدِ عمل خوبی را  داشته باشد ، رفتار خوبی از او صادر می شود و اگر نیتِ عمل بدی را کرده باشد ، رفتار ناپسندی از او سر می زند .

در آموزه های اخلاقی ، توصیه شده که  انسان تلاش کند ، در دل نیت انجام کارهای پسندیده را داشته باشد ، هر چند اگر این نیت به علتی به مرحله ی عمل  هم نرسد اما خداوند بخاطر نیت خیری که انسان در دل داشته است  به  او پاداش نیکی  عطا خواهد داد  ، در دعای فوق نیز از خداوند در خواست شده است که انسان را از باطن بد داشتن در پناه خویش قرار دهد و به او کمک کند که در باطن جز خوبی و افکار و نیت های خیر نداشته باشد ، بنابر این  اخلاق ناپسندی چون حسادت ، کینه جویی ، دشمنی و بد خواهی از جمله ی رذائل اخلاقی است که باطن انسان را به سمت بدی ها سوق می دهد .

دعای هشتم صحیفه سجادیه

وَنَعُوذُبِکَ ... و نَمُدَّ فِی آمالِنَا

و(خداوندا) به تو پناه می بریم از اینکه دچار آرزوهای طولانی شویم

آرزوی طولانی

انسان برای رسیدن به اهدافی که در زندگی دارد ، همیشه چشم به آینده می دوزد و برای رسیدن به آنها تلاش و کوشش خود را بکار می گیرد ،  و در این راه سختی ها و دشواری ها را به جان می خرد ، هر چند ممکن است در طول حیات خویش به هدف هایی که پیش رو دارد دست نیابد  ، از سوی دیگر انتظار و توقّعی که هر فرد از آینده دارد  ، گاه دست یافتنی و معقول است و گاه دست نایافتنی و نامعقول  ، همچنین آرزوهای انسان گاه مقبول و مشروع است و گاه  نامقبول و نا مشروع .

از سوی دیگر در توصیه های اخلاقی مشاهده می کنیم که ما را از آرزوهای دراز و طولانی باز داشته اند ، مقصود از این آرزوها  ،  آرمان های باطل و نا حقی است که رضای خداوند در آن نمی باشد و اگر این آرزوها  به خودی خود چیز ناپسند و غیر اخلاقی هم نباشد ، دنبال کردن آنها باعث می شود که انسان از فلسفه ی خلقت و آفرینش خود که عبادت و بندگی خداوند است ، دور بیفتد و از آن فاصله بگیرد و چنان مشغول آنها شود که از معنویات در زندگی باز بماند .

دعای هشتم صحیفه سجادیه

وَنَعُوذُبِکَ ... أَنْ نُعْجِبَ بِأَعْمَالِنَا

و ( خداوندا) از اینکه به اعمالمان بنازیم به تو پناه می بریم

خود پسندی

 دانشمندان اخلاق یکی از رذائل اخلاقی را خودپسندی ذکر کرده اند که با وجود این حالت انسان به اعمال و افعالی که از او صادر می شود فریفته می شود و می پندارد که از دیگران برتر و بهتر است و در نتیجه به دیده ی حقارت به دیگران نگاه نموده و به مرور زمان صفت تکبّر و خودبزرگ بینی نیز در او رشد می کند ، انسانی که دچار چنین حالتی گردد به عیوب و نقایص رفتاری خود توجه نکرده و پس آن در صدد برطرف کردن و اصلاح آن نیز بر نمی آید.

برای مقابله با چنین حالتی لازم است انسان اعمال خویش را در پیشگاه الهی اندک ببیند و خود را در در برابر خداوند تقصیر کار بداند و به این موضوع توجّه کند که هر چقدر سعی و تلاش نماید آنطور که شایسته مقام الهی است ، خداوند را عبادت نکرده است و از سوی دیگر به عبادت و اعمال بندگان مقرّب ونیکوکاری توجّه کند که با مقام و مرتبه ای که نزد خداوند داشته و عبادت خالصانه ای که در پیشگاه الهی داشته اند ، کمال خضوع و تواضع را داشته و هیچگاه دچار خود پسندی نمی شدند .

دعای هشتم صحیفه سجادیه

خداوندا به تو پناه می بریم از اینکه در دل قصد فریب ( و خیانت) به کسی را داشته باشیم

وَ نَعُوذُ بِکَ أَنْ نَنْطَوِیَ عَلَى غِشِّ أَحَدٍ

فریب کاری

انسان موجودی اجتماعی است  و به همین علت زندگی در جامعه و در میان افراد  را بر زندگی به صورت تنهایی ترجیح می دهد ،  و کمتر پیش می آید که انسان هایی بخواهند بدون ارتباط با دیگران و به صورت تنها زندگی نمایند ، از سوی دیگر انسان برای رفع نیاز های گوناگون خود ، نیازمند  یاری خواستن از همنوعان خویش است و لازمه ی این ارتباط و یاری خواستن ، اعتماد متقابل  افراد جامعه نسبت به یکدیگر است .

اگر در جامعه ای حس اعتمادی که افراد نسبت به یکدیگر دارند ، کم رنگ شود و جوّ بی اعتمادی به دیگران در جامعه ای گسترش پیدا کند ،  ارتباط گرفتن افراد با یکدیگر به سختی و دشواری انجام می پذیرد ، و انواع مشکلات و تنش های اجتماعی در میان آنان پدید خواهد آمد  در این راستا آراسته شدن انسان به فضائل اخلاقی چون صداقت ، اخلاص و یک رنگی و پرهیز از دروغ ، فریب و خیانت که ریشه در سود جویی ، طمع و زیاده خواهی انسان دارد ، راهی برای تقویت حس اعتماد در میان افراد جامعه  است ، از این رو در دعای فوق از خداوند استمداد جسته می شود که انسان درون خویش را از قصد و انگیزه ی خیانت نسبت به دیگران پاک سازد . 

دعای هشتم صحیفه سجادیه

اللَّهُمَّ إِنیِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ…أَوْ نَقُولَ فِی الْعِلْمِ بِغَیْرِ عِلْمٍ

خداوندا  از اینکه  بدون علم و دانش ( در مورد چیزی) سخن بگوییم به تو پناه می برم

بدون علم سخن مگو !

بسیاری از مشکلات انسان از آنجایی  ناشی می شود که  بدون اینکه در مورد موضوعی اطلاعات دقیقی داشته باشد در باره ی آن اظهار نظر می نماید ،  این اظهار نظر گاه در مورد امور علمی و تخصّصی است و گاه در مورد افراد و اشخاص است  ،  لازمه ی این  نظر دادن و سخن گفتن آن است که هم خود را به اشتباه می اندازد  و هم دیگران را ،  و بر اثر آن  گاه ضرر های مادی و معنوی دامنگیر افراد خواهد شد  ، که مسئولیت آن به عهده ی کسی خواهد بود که با سخن خویش دیگران را دچار اشتباه نموده است .

این سخن گفتن بدون علم ، گاه از سوی افراد تحصیل کرده ای صورت می گیرد که در مواردی اظهار نظر می کنند که دانش آن را فرا نگرفته اند و یا حتّی اگر بطور کلی در موردی اطلاع دارند ، از تمام جزئیات آن آگاهی نداشته و بدون مطالعه و کسب اطلاعات لازم در مورد آن به اظهار نظر پرداخته و هزینه هایی مادی و معنوی را به افراد  جامعه تحمیل می نمایند ،  که نمونه ی آن را می توان در مورد موضوعات علمی ، دینی ، سیاسی و فرهنگی مشاهده نمود که گاه پیامدهای جبران ناپذیری برای فرد و جامعه در پی خواهد داشت .