46-مقصود از نسل پاک که در قرآن کریم مطرح شده ، چیست ؟
پاسخ :
- قرآن کریم در سوره ی آل عمران آیه ی 38 ، دعایی را از حضرت زکریا علیه السلام بیان می کند که از خداوند در خواست فرزند و نسلی پاک را می نماید (1) ، جریان این در خواست هم از این قرار است که حضرت زکریا (ع) شوهر خاله حضرت مریم علیها السلام بوده و کفالت و سرپرستی حضرت مریم (س) را به عهده داشته است ، و چون صلاحیت معنوی و کراماتی که از حضرت مریم (س) بروز می کرد ، مشاهده نمود ، و از طرفی در سن پیری به سر می برده و هنوز صاحب فرزندی نشده بود ، عاطفه پدری در او به حرکت در می آید و علاقه مند به داشتن چنین فرزندی می شود ، در اینجا بود که به خداوند پناه می آورد و از خداوند در خواست نسلی پاک را می کند ، و خداوند دعای او را مستجاب می گرداند (2) مقصود از نسل و فرزند پاک (ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً) یعنی کسیکه اهل صلاح باشد ، وجودش با برکت و مفید بوده ، با تقوا و پرهیزکار و مورد رضایت خدا باشد ، و واژه «طیّب» به کسی اطلاق می شود که افعال و اخلاقش پاکیزه است و در او چیزی مشاهده نمی شود که مورد کراهت و عیب ، باشد (3) از این آیه ی شریفه می توان استفاده کرد که آنچه برای والدین باید مهم باشد تربیت نسلی پاک و صالح است و این موضوع غیر از لطف و عنایت الهی نیازمند آگاهی و تربیت درست خانواده است .
-----------------------
1-هُنالِکَ دَعا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ : در آنجا بود که زکریا از پروردگارش درخواست نمود و گفت : پروردگارا از نزد خود به من نسل و فرزندی پاک ، ببخش که تو شنونده ی دعا می باشی
2-تفسیر الکاشف، ج2، ص: 53
3-مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، ج2، ص: 192
45-مقصود از « حسنه » که در آیات قرآن از آن سخن به میان آمده است ، چیست ؟
پاسخ :
- واژه ی حسنه به معنای نیکی است که ضد آن بدی (سیئه) است (1) حسنه به معنایِ هر نعمت خوش آیند و شاد کننده است که بانسان میرسد و سیّئه ضدّ آن است و شامل نعمت دنیا و آخرت هر دو است : رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ(2) : پروردگارا بما در دنیا ، نعمتى نیکو بخش و در آخرت نعمتى نیک بخش ، و ما را از عذاب آتش نگاه دار. این کلمه مجموعاً 28 بار در قرآن مجید آمده است و شامل نعمت هر دو جهان است (3)
- مفسرین به اعتبار روایات مختلفی که در مورد « حسنه » وارد شده مصادیقی را برای این واژه ذکر کرده اند ، از جمله گفته اند : مقصود از حسنه در دنیا : صحت و سلامتی ، امنیت ، توسعه در زندگی و اخلاق نیک ، و مقصود از حسنه در آخرت : رحمت الهی ، قرب و نزدیکی به خداوند ، خشنودی الهی و بهشت است (4)
- روایتی نیز از پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شده که فرموده اند : به کسیکه قلبی شاکر و سپاسگزار و همسری صالح و شایسته عطا شده باشد که او را در کار دنیا و آخرت یاری کند ، هم در دنیا به او حسنه ( نیکی) عطا شده و هم در آخرت ، و از آتش دوزخ حفظ خواهد شد (5)
- از این روایات استفاده می شود که یکی از نعمت هایی که در دنیا به انسانی داده شود ، داشتن همسری صالح و شایسته است که شایستگی او در این جهت است که مایه ی پیشرفت مادی و معنوی همسر خود باشد ، به تعبیر دیگر کمک کند که هم دنیای همسرش و هم آخرت او آباد گردد ، بر این اساس انسانی که طالب سعادت دنیا و آخرت است باید تلاش کند دارای همسری با چنین ویژگی هایی باشد .
-----------------------
1-لسان العرب، ج13، ص: 114
2-بقره/ 201
3-قاموس قرآن، ج2، ص: 135
4-الأصفى فی تفسیرالقرآن، ج1، ص: 97
5- و قال النبی ص من أوتی قلبا شاکرا و زوجة صالحة تعینه على أمر دنیاه و آخرته فقد أوتی فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً و وقی عذاب النار (فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام، ج1، ص: 299)
44-قرآن کریم چه توصیه ای به فرزندان برای دوران سالمندیِ والدین دارد ؟
پاسخ :
- قرآن کریم بطور کلی دوران سالمندی را دوران ضعف و ناتوانی می داند ، دورانی که انسان به تدریج قوای جسمی خود را از دست می دهد و چه بسا دچار ضعف عقلانی نیز بشود و بسیاری از چیزهایی را که می دانسته از یاد ببرد و به نوعی به دوران کودکی خویش بازگشت می کند که نیاز به مراقبت و محافظت بیشتری دارد ، در سوره ی یس آیه 68 خداوند می فرماید : وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ أَ فَلا یَعْقِلُونَ : و به هر کس عمر طولانی دهیم در آفرینش او را واژگونه می کنیم ( قوت او به ضعف تبدیل می شود) آیا پس اندیشه نمی کنید ؟! امّا در رابطه با والدین که زحمات زیادی را برای فرزندان خویش کشیده اند و به سن پیری رسیده اند ، قرآن توصیه ای خاصی در سوره ی اسراء آیه 23 دارد و می فرماید : ...إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً : هر گاه نزد تو یکی از والدین یا هر دو به سن پیری رسیدند ( مراقب رفتارت با آنان باش ) پس هیچ کلمه انزجار آمیزی هر چند کوچک به آنان مگو ، آن را با پرخاش کردن از خویش طرد مکن ، و با آنان به شایستگی و نرمی سخن بگو .
و بنا به فرمایش امام سجاد علیه السلام در دعای 24 صحیفه سجادیه :
- خداوندا، صدایم را در محضر آنان ملایم کن، و گفتارم را بر آنان خوشایند فرما، و خویم را نسبت به آنان نرم کن، و قلبم را بر آنها مهربان ساز، و مرا نسبت به هر دو خوشرفتار و دلسوز قرار ده (1)
در ادامه خداوند در سوره ی اسراء آیه 24 در مورد نیکی به پدر و مادر می فرماید : وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی صَغیراً : و بال تواضع و فروتنی خویش را از روی رحمت و مهربانی برای پدر و مادر بگستران و ( واز خداوند بخواه ) و بگو ، پروردگارا ! به آن دو رحم کن ، آنگونه که ( با زحمت ) مرا از دوران کودکی تربیت نمودند .
امام سجاد علیه السلام در این باره می فرمایند :
- خداوندا به آنها به پاس تربیت من جزاى نیکو عنایت فرما و در مقابل آنکه مرا گرامى داشتند جزاى خیر عطا فرما، و هر رنجى را در کودکى نسبت به من تحمل کرده اند در حق ایشان منظور کن.
- خداوندا اگر از جانب من آزارى به آنان رسیده یا از من کار ناخوشایندى دیده اند یا حقى از آنان بوسیله من از بین رفته همه را موجب پاک شدن آنان از گناهانشان
- و مایه رفعت مقامشان و افزونى حسناتشان قرار ده، اى که بدیها را با چندین برابر به خوبى تبدیل مى کنى . (2)
-----------------------
1-دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه ( ترجمه غرویان)
2- همان
43-مقصود از نیکی به والدین ، که قرآن کریم به آن توصیه می کند ، چیست ؟
پاسخ :
- همانگونه که می دانیم ، بنیان خانواده بر اساس ازدواج مرد و زن ، نهاده شده که پس از فرزند دار شدن ، عنوان پدر و مادر را پیدا می کنند ، و خانواده ای را تشکیل می دهند که از والدین و فرزندان تشکیل شده است ، والدین به حکم غریزه ای که خداوند در وجود آنان نهاده است ، به فرزندان خود عشق می ورزند و آنها را تربیت و بزرگ می کنند ، و فرزند را بخشی از وجود خود می دانند ، و بطور کلی میزان علاقه ای که از والدین نسبت به فرزندان مشاهده می شود ، بسیار بیشتر از علاقه ای است که فرزندان نسبت به والدین از خود بروز می دهند ، لذا در اینجا لازم است به فرزندان یاد آوری شود که نیکی و رفتار پسندیده ، نسبت به والدین را فراموش نکنند ، از این رو خداوند متعال در قرآن کریم در چند مورد به فرزندان تذکّر می دهد که : « وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» به پدر و مادر نیکی نمایید (1)
در این راستا ، شخصی از امام صادق علیه السلام ، در باره ی نیکی نمودن به والدین سوال می کند که چگونه است ؟ حضرت می فرمایند : نیکی آن است که : با آنها به خوبی معاشرت و همراهی نمایی ، و هیچگاه آنان را وادار نکنی چیزی را که نیاز دارند ( به اجبار) از تو درخواست کنند ، هر چند که بی نیاز هم باشند ، آیا خداوند نمی فرماید : هرگز به مقام نیکی نمی رسید تا از آنچه خود دوست دارید ، انفاق نمایید (2)
مردی از رسولخدا صلی الله علیه و آله سوال می کند ، حق پدر بر فرزند چیست ؟ حضرت می فرمایند : حق آن است که :
- فرزند ، پدر را به اسم صدا نزند ( مقصود آن است که با احترام او را صدا کند)
- (بدون ضرورت) در مقابل او راه نرود ( بلکه همراه یا پشت سر پدر باشد)
- (بدون ضرورت ) پیش از او ننشیند ( بلکه به احترام پدر پس از او بنشیند )
- کاری نکند که مردم به پدر او ناسزا گویند (3)
البته باید توجّه داشت دایره ی والدین به پدر و مادر جسمانی و مادی که ما را به دنیا آورده اند خلاصه نمی شود ، بلکه در روایات به پدر و مادر معنوی نیز اشاره شده است که در روایتی از امام صادق علیه السلام ، پیامبر اسلام(ص) و حضرت علی(ع) را به عنوان پدر(امّت) معرفی نموده اند (4) که نیکی به آنها ، در اطاعت و پیروی از آنان تحقق پیدا می کند .
------------------------
1-(بقره/83) و (نساء/36)و(انعام/151)و(اسراء/23)
2-تفسیر نور الثقلین، ج3، ص: 148
3-همان
4- تفسیر نور الثقلین، ج3، ص: 148
42-مقصود از قطع رحم ، چیست و چه عواقبی برای انسان در پی خواهد داشت ؟
پاسخ :
- مقصود از قطع رحم ، قطع رابطه با خویشاوندان است ، و آنطور که گفته شده اینکار از گناهان کبیره است ، همانگونه که صله رحم از واجبات می باشد ، برخی از مفسرین مهمترین مصداق آن را ارتباط با والدین دانسته اند و صله رحم با والدین به معنای اداء حقوق آنان می باشد و بجا نیاوردن حقوق آنان ، قطع رحم و موجب عاق والدین شدن است ، برخی از مفسرین ابراز داشته اند که به تجربه ثابت شده کسیکه مشمول نارضایتی والدین باشد یا از دنیا خیر نمی بیند ، یا جوان مرگ می شود یا گرفتار فقر و تنگدستی و سختی می گردد و به عکس کسیکه مشمول رضایت پدر و مادر باشد ، عمرش طولانی و از نعمت های دنیا و آخرت بهره مند خواهد شد (1)
قرآن کریم در آیه 27 از سوره ی بقره می فرماید :
- الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُون : کسانیکه عهد و پیمانی را که با خدا بسته ، پس از محکم شدن آن می شکنند و آنچه را که خدا دستور به پیوند به آن داده قطع می کنند و در زمین فساد به راه می اندازند ، آنان از زیانکارانند .
- همانطور که از این آیه ی شریفه استفاده می شود ، قطع پیوند هایی که خدا به آنها فرمان داده ، مانند : ارتباط با پیامبر صلی الله علیه و آله و ارتباط با اهل ایمان و نیز پیوند با خویشاوندان باعث خسارت و زیانِ انسان خواهد شد و مانند کسی می ماند که سرمایه ی خود را به هدر داده است (2)
------------------------------
1-رک : تفسیر روان جاوید ج1 ص 49
2-رک :الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، ج1، ص: 92
41-قرآن کریم ، به چه نوع از پیوند ها و پیوستن هایی تأکید نموده است ؟
پاسخ :
- قرآن کریم در سوره ی رعد آیه 21 ، مؤمنین را به پیوستن و پیوند با هر چه خداوند به آن فرمان داده ، توصیه می کند (1) ، و باید دانست ؛ مقصود از این پیوندها ، ایجاد رابطه و ارتباط با موضوعاتی است که صلاح ِ فرد و جامعه و دنیا و آخرت انسان در آن می باشد ، از جمله آنها : ایمان به پیامبران (ع) ، ارتباط با خویشاوندان و رعایت حقوق مردم (در روابط اجتماعی) می باشد (2) در این راستا برخی از مفسّرین بر پیوند با برادران ایمانی تأکید می نمایند ، که به آنها یاری نموده ، سود آنها را در نظر داشته و ضرر و زیان را از آنان دور نماییم (3) هر چند ارتباط با خویشاوندان ( صله رحم) از مشهورترین مصادیق این آیه می باشد (4) و نیز ارتباط با اهل بیت علیهم السلام نیز از جمله پیوند ها و پیوستن هایی است که خداوند به آن فرمان داده است (5)
---------------------
1-وَ الَّذینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ
2-الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، ج2، ص: 127
3-التفسیر المبین، ص: 324
4-المیزان فی تفسیر القرآن، ج11، ص: 343
5-تفسیر الصافی، ج3، ص: 66
40-وظیفه ی انسان نسبت به همنوعان ، به ویژه خویشاوندانِ خود چه می باشد ؟
پاسخ :
- اسلام هم به روابط فردی انسان توجّه نموده و هم به روابط اجتماعی او ، گرچه نسبت به روابط اجتماعی تأکید بیشتری نیز نموده است ، این رابطه با همنوعان ، همواره بر اساس روابط مثبت و سازنده و هم زیستی مسالمت آمیز با آنان است ، اسلام همواره به نیکی کردن و مهربانی با مردم سفارش نموده و این موضوع نسبت به کسانی که رابطه ی خویشاوندی با انسان دارند از تأکید بیشتری برخوردار است .
- به عنوان نمونه : در آیه ی 36 سوره ی نساء توصیه به نیکی به گروه های مختلف از همنوعان خود نموده ، چه کسانی که رابطه ی خویشاوندی با انسان دارند و چه کسانی که چنین رابطه ای ندارند ، از جمله : پدر و مادر ، فامیل و خویشاوندان ، یتیمان ، فقراء و مستمندان ، همسایگانی که خویشاوندی با انسان دارند و همسایگانی که خویشاوند انسان نیستند ، همنشین ، همراه و دوست ، مسافرینی که در راه مانده اند ( و خرج سفر ندارند) ، و بردگان ( درزمان های گذشته که چنین افرادی بوده اند) (1)
- در این راستا خانواده ی انسان از جمله ی کسانی هستند که در کنار انسان زندگی می نمایند و به نوعی همنشین و هم صحبت و همراه دائمی انسان در طول زندگی می باشند که لازم است با آنان به شایستگی و با اخلاق نیکو رفتار نمود ، پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند : بهترین شما کسی است با خانواده ی خود (رفتارِ) خوبی داشته باشد و من بهترین فردِ شما با خانواده ی خود هستم (2)
- البته باید توجّه داشت مقصود از نیکی کردن نسبت به دیگران ، تنها شامل کمک مالی نمی شود ، بلکه شامل رفتار هایی چون ، نرمخویی ، فروتنی ، برآوردن نیاز آنها ، خیرخواهی در مشورت دادن ، پوشاندن اسرار آنها ، چشم پوشی از لغزش ها ، باز گو نکردن بدی های آنان ، دادن وسایل مورد نیاز به آنان و چیزهایی از این قبیل است (3)
---------------------
1-وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامى وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالاً فَخُورا
2-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَیْرُکُمْ لِأَهْلِی.((وسائل الشیعة؛ ج20، ص: 171)
3-تفسیر الکاشف، ج2، ص: 322
39-انواع خویشاوندی از نگاه قرآن کریم ، کدام است ؟
پاسخ:
- خداوند در آیه 54 سوره ی فرقان می فرماید : وَ هُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کانَ رَبُّکَ قَدیراً : او ( خداوند) کسی است که از آب ( نطفه ) بشری را آفرید ، و آن را دارای نَسَب و سبب قرار داد و پروردگار تو توانای بر هر چیز است . در این آیه ی از قرآن ، خداوند به دو نوع از خویشاوندی اشاره می نماید ، یکی خویشاوندی نسبی است ، که این نوع خویشاوندی از طریق ولادت حاصل می شود و نوع دیگر ، خویشاوندی از طریق ازدواج است (1) برخی از مفسّرین گفته اند : رابطه ی نسبی از طریق فرزندان پسر تحقّق پیدا می کند و رابطه ی سببی از طریق فرزندان دختر و از طریق ازدواج حاصل می شود (2) و گاه ممکن است که رابطه ی نسبی و سببی در یک نفر جمع شود مثلاً حضرت علی علیه السلام با پیامبر صلی الله علیه و آله ، هم رابطه سببی دارد چون پسر عموی حضرت است و هم رابطه ی سببی دارد چون داماد پیامبر(ص) می باشد (3)
- البته نوع دیگری از خویشاوندی است که از طریق شیر خوردن حاصل می شود که به آن خویشاوندی رضاعی گفته می شود ، بنابر این، زنى که کودکى را با شرایطى خاص شیر داده، مادرِ بچه ، و شوهر او ، پدر وى به شمار مىروند؛ چنان که پدر و مادر آن دو، پدربزرگ و مادربزرگ کودک؛ فرزندان آنها، برادران و خواهران وى و برادران و خواهران آن دو، عمو، دایى، خاله، و عمه رضاعى بچه محسوب مىگردند.خویشان رضاعى در حرمت ازدواج مانند خویشان نسبىاند (4)
----------------
1-تفسیر الکاشف، ج5، ص: 476
2-إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، ص: 369
3-أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج9، ص: 639
4-فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام؛ ج3، ص: 538
38-آیا فرزند ناصالح می تواند بر والدین خویش تأثیر منفی داشته باشد ؟
پاسخ :
خداوند در سوره ی کهف آیه ی 80 از جوانی سخن می گوید که دارای پدر و مادر با ایمانی بوده است ، و ایمان این پدر و مادر در نزد خداوند با ارزش بوده است ، و بیم این می رفته که این فرزند در آینده بر والدین خویش تأثیر منفی بگذارد و آنان را به مسیر کفر بکشاند ، و خداوند برای اینکه ایمان والدین محفوظ بماند ، توسط یکی از اولیاء خود جان آن فرزند را می گیرد ، و بجای او ، فرزند پاک و مهربانی را نصیب آن پدر و مادر می گرداند ، تا هم ایمان والدین ثابت بماند و هم این فرزند ، منشأ خیر و برکتی در آینده برای آنها شود (1) طبق این آیه و تجربه بشری ، ثابت شده که همانگونه که والدین می توانند بر فرزند خویش تاثیر بگذارند ، فرزندان نیز ممکن است بر والدین خویش تاثیر داشته باشند که این تاثیر گاه مثبت است و گاه منفی .
همانگونه که این موضوع را در مورد زبیر ، مشاهده می کنیم که در آغاز در مسیر اهل بیت (ع) بوده ، تا اینکه پسر او باعث انحراف پدر می گردد (2) و در جنگ جمل در مقابل امیر المؤمنین (ع) می ایستد و با امام (ع) می جنگد ، که در اینجا فرزند از لحاظ سیاسی و عقیدتی ، تأثیر منفی بر پدر می گذارد و او را از راه مستقیم خارج می سازد ، و در زمان ما نیز در عرصه های مختلف اجتماعی این موضوع بارها مشاهده شده که فرزندان تاثیر منفی بر والدین داشته اند ، که لازم است از چنین انحرافات و بد عاقبتی به خداوند پناه برد .
--------------------
1-وَ أَمَّا الْغُلامُ فَکانَ أَبَواهُ مُؤْمِنَیْنِ فَخَشینا أَنْ یُرْهِقَهُما طُغْیاناً وَ کُفْراً : اما نوجوان ، والدین با ایمانی داشت و نگران بودیم ، آن دو را به راه طغیان و کفر بکشاند ؛
فَأَرَدْنا أَنْ یُبْدِلَهُما رَبُّهُما خَیْراً مِنْهُ زَکاةً وَ أَقْرَبَ رُحْماً : پس خواستیم که پروردگار آن دو ، فرزندی پاک تر و با محبت تر را نصیب آندو گرداند .
2- حکمت 453 نهج البلاغه ( رک : شرح نهج البلاغة(السید عباس الموسوی)، ج 5 ، صفحه ى 527)
37-چه عاملی تضمین کننده دوام زندگی مشترک است ؟
پاسخ :
- قرآن کریم در سوره ی روم آیه ی 21 می فرماید : وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ : از نشانه های خداوند این است که از جنس شما انسان ها ، برای شما همسرانی را آفریده تا ( در کنار آنها) آرامش یابید ، و میان شما ، مهربانی و رحمت قرار داده که در اینها نشانه هایی برای گروهی است که اندیشه می کنند .
- همانگونه که در این آیه ی شریفه مشاهده می شود ، هدف از داشتن همسر ، دست یابی به آرامش و انس و الفت میان آنهاست که این یک نیاز روانی و عاطفی برای انسان است ، و این نیاز ، با دوستی و محبت و عشق و وفاداری میان آنها تداوم می یابد ، لذا خداوند می فرماید میان دو همسر، این دوستی و محبت قرار داده شده است ، لذا این علاقه باید دو سویه باشد ، نه یک سویه ، بنابراین اگر علاقه فقط یک طرفه باشد و در طرف مقابل چنین علاقه ای نباشد ، دوام زندگی مشترک با اختلال مواجه می شود ، و علاوه لازم است این علاقه در دو طرف از یک تعادلی برخوردار باشد به این معنا که لازم نیست دوستی و محبت میان دو همسر ، دقیقاً مساوی باشد ، بلکه لازم است فاصله زیادی با یکدیگر نداشته باشد ، مثلاً یکی نود درصد همسر خود را دوست داشته باشد و دیگری ده درصد ، که در اینجا تعادلی میان آنها نیست و ممکن است زندگی آنان به سردی گرایش پیدا نماید .