امام علی علیه السلام
کسیکه عیوب مردم را بنگرد و آن را ناپسند شمارد ، سپس (در عمل) آن را برای خود بپسندد ، به راستی بی خرد است
وَ مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ النَّاسِ فَأَنْکَرَهَا ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأَحْمَقُ بِعَیْنِه
نهج البلاغه
- گاه با افرادی روبرو شده ایم که به عیب جویی از مردم پرداخته و رفتار وگفتار دیگران را بد وناپسند می شمارند ، ولی وقتی به رفتار آنها توجّه می کنیم ، مشاهده می کنیم همان عیب در خودشان وجود داشته و آن را در خودشان نا پسند به حساب نمی آورند ولی در دیگران بد می دانند . و این عین بی خردی است که راضی نیستند صفتی بد در دیگران باشد و آنان را به داشتن آن ویژگی مذمت می کنند ولی در عین حال خود گرفتار آن صفت ناپسند هستند .
- از این رو خردمندی اقتضاء می کند ، آنچه را ناپسند می شماریم برای خود نیز ناپسند بدانیم ، و اگر صفتی را در دیگران پسندیده می دانیم ، آن را نیز برای خود بپسندیم ، زیرا در غیر اینصورت با عمل خودمان ، رأی و نظری را که داده ایم نقض نموده ایم و این کمال بی خردی است .
- اینکه از سعدی نقل شده که از لقمان حکیم سؤال شد که ادب از که آموختی ؟ ، در پاسخ گفت : از بی ادبان ، هرچه از ایشان در نظرم ناپسند آمد از فعل آن پرهیز کردم ؛ نمونه ای است از رفتار یک فرد عاقل و خردمند که از رفتار دیگران درس می گیرد ، و اگر رفتار بدی از دیگران مشاهده نمود سعی می کند ، خود آن را انجام ندهد . (1)
پرسش : چرا کسیکه از دیگران عیبجویی می کند ولی خود آن عیب را دارد ، فردی بی خرد است ؟
پاسخ : زیرا وقتی چیزی را عیب دانست و خود در عمل آن را انجام داد رفتارش گفتارش را نقض می کند و این عین حماقت و بی خردی است .
------------------
1-سعدی، گلستان ، باب دوم در اخلاق درویشان