سفارش های رسول خدا صلی االله علیه و آله به امیر مؤمنان حضرت علی علیه السلام
(4)
پایبندی به اصول اخلاقی
- در این بخش به پایبندی به اصول اخلاقی توصیه شده و برای تأکید بر پایبندی نسبت به آنها ، به صورت گزاره های دستوری به آن سفارش شده است :
- نخست به صداقت به عنوان کلیدی ترین ویژگی اخلاقی توصیه شده است و پس از آن برای تاکید نسبت به راستگویی ، با این عبارت که مراقب باش دروغی از دهانت خارج نشود ، بر پایبندی به صداقت اصرار گردیده ، در این راستا و برای اهمیت صداقت از قید «ابداً» استفاده شده است یعنی به هیچ وجه و هیچگاه نباید دروغی گفته شود ، به تعبیر دیگر تا زمانی که انسان زنده است و تا آخرین لحظه ی حیات خود ، لازم است بر صداقت و پرهیز از دروغگویی ، پایبند باشد
- سپس نسبت به پرهیز کردن از خیانت سفارش شده است ، خیانتی که ریشه ی اصلی آن را در دروغ باید جستجو کرد ، زیرا دروغ نا هما هنگی موضوعی با واقعیت است و شخص خیانتکار نیز در ظاهر خود را خوب جلوه می دهد ، ولی از پشت به انسان خنجر می زند ، و به تعبیر دیگر از اعتماد انسان سوء استفاده نموده ، و در نهایت به انسان خیانت می کند ، در این قسمت با گفتن : «به خیانت جرئت نکن» ، انسان را از خیانت کردن بازداشته است ، به تعبیر دیگر گاه گفته می شود : خیانت نکن و گاه گفته می شود : به خیانت جرئت نکن ، که تعبیر دوم نشان از آن دارد ، که خیانت کردن در مرحله ی جرئت و پیش از انجام آن نیز کاری ناشایست و قبیح است
- در مرحله ی بعد به داشتن ترس از خداوند سفارش شده است ، زیرا کسی که از عظمت و بزرگی خداوند ، حساب می برد ، جرئت گناه و نافرمانی را پیدا نمی کند ، البته در اینجا به ترسی از خداوند سفارش شده که با وجود آن ، گویا انسان خداوند را می بیند ، هر چند خداوند با چشم سر قابل دیدن نیست ولی انسان با ایمان، وجود خداوند را در کنار خود احساس می کند و همین احساس ، او را از نافرمانی خداوند باز می دارد
- سپس به اهمیت دین نزد انسان مؤمن ، و مقدّم داشتن دین بر هر چیز دیگر ، حتی جان و مال انسان سفارش شده است ، چون انسان با ایمان ، جان و مال خویش را برای سعادتِ دنیا و آخرت خود می خواهد و اگر روزی دین او به خطر افتاد ، حاضر است برای محافظت از آن جان و مال خویش را فدا کند ، همانگونه که سالار شهیدان، امام حسین علیه السلام ، خود و خانواده ی خویش را فدای اسلام نمود
- و در نهایت به پایبندی به اخلاق نیک و پرهیز از اخلاق ناپسند ، توصیه شده است ، گرچه وقتی از اخلاق نیک سخن گفته می شود ، شامل تمامی اخلاق پسندیده می شود و هر گاه از اخلاق بد سخن به میان می آید شامل تمامی اخلاق ناپسند می گردد ، ولی آنچه از اخلاق خوب و بد به ذهن تبادر می کند ، اخلاق خوب و بدی است که در معاشرت و روابط بین انسان ها نمود دارد ، مانند گشاده رویی و نرمش و مهربانی در جهت مثبت و تندی و خشونت در جهت منفی
پیامبر صلی االله علیه و آله به امیر مؤمنان علیه السلام فرمودند :
یا علی ! بر تو باد به راستگویی ، و هرگز از دهانت دروغی خارج نشود ، و هرگز به خیانتی جرئت نکن ، و بر تو باد به داشتن ترس از خداوند گویا او را می بینی ، و مال و جانت را در راه دینت بذل کن ، و بر تو باد به داشتن اخلاق نیک و بر حذر باش از اخلاق بد(1)
__________________
1-یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالصِّدْقِ وَ لَا تَخْرُجْ مِنْ فِیکَ کَذِبَةٌ أَبَداً وَ لَا تَجْتَرِیَنَّ عَلَى خِیَانَةٍ أَبَداً وَ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ کَأَنَّکَ تَرَاهُ وَ ابْذُلْ مَالَکَ وَ نَفْسَکَ دُونَ دِینِکَ وَ عَلَیْکَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْکَبْهَا وَ عَلَیْکَ بِمَسَاوِی الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا(تحف العقول ص 6)
