72-در نهج البلاغه ، چه توصیه ای به انسان در هنگام فقر و تنگدستی شده است ؟
پاسخ :
- امام علی علیه السلام در حکمت 258 نهج البلاغه ، می فرمایند : هنگامیکه فقیر و تنگدست شُدید ، با صدقه دادن ، با خداوند ، تجارت کنید (1) ، به یقین مقصود از صدقه دادن دادن در حال تنگدستی ، انفاقی است که در توان شخص فقیر باشد ، هر چند این انفاق کوچک و ناچیز باشد ، زیرا خداوند به ظاهر عمل و اندازه آن نگاه نمی کند بلکه نیت و اخلاصی را که فرد انفاق کننده دارد ، مورد نظر قرار می دهد ، هر چند این صدقه تکه ی خرمایی باشد (2) ، البته باید توجّه داشت صدقه دادن تنها در انفاق مالی خلاصه نمی شود ، بلکه هر کار خیری که به نفع دیگران باشد ، می تواند صدقه محسوب گردد (3)
- مقصود از تجارت کردن با خداوند به این معنا است که انسان عمل خیری را که برای خداوند انجام می دهد ، در عوض خداوند پاداشی را به او خواهد داد ، و این پاداش هم می تواند در دنیا باشد و هم می تواند مربوط به آخرت باشد ، امّا اینکه صدقه در حال فقر ، چه نتیجه ای به صورت معیّن ، برای انسان خواهد داشت ، در این روایت به آن اشاره ای نشده است ، لذا این امر موکول به خداوند است که هر چه را صلاح بداند در حق بنده اش انجام دهد ، اگر صلاح بداند ، بنده اش را بی نیاز کند و ثروت به او بخشد و اگر صلاح بداند خیر و برکت او را در زندگی زیاد گرداند ، و اگر صلاح بداند بلا و مصیبتی را از او دفع کند و یا توفیق کارهای خیر را به او عنایت کند و یا توفیق توبه از گناه ، یا آمرزش گناه را برای او فراهم نموده و یا در آخرت به او پاداش دهد .
-------------------
1- إِذَا أَمْلَقْتُمْ فَتَاجِرُوا اللَّهَ بِالصَّدَقَةِ (نهجالبلاغة(صبحیالصالح) صفحهى 513 (
2- و النّبویّ: «کلّ معروف صدقة إلى غنیّ أو فقیر، فتصدّقوا و لو بشقّ تمرة فإنّ اللَّه یربّیها لصاحبها، کما یربّی أحدکم فلوه أو فصیله، حتّى یوفّیه إیّاه یوم القیامة، و حتّى یکون أعظم من الجبل العظیم» (الأمثال و الحکم صفحه ى 381 )
3-همان