12-از نظر امام علی علیه السلام ، هنگامیکه پرهیزکاران مورد ستایش و تعریفِ دیگران قرار می گیرند ، چه واکنشی از خود نشان می دهند ؟

پاسخ :

• بطور طبیعی هنگامیکه از انسان تعریف و ستایش می کنند ، انسان شادمان و خوشحال می گردد و زمانیکه از او انتقاد نموده و عیبی را بیان می کنند ، انسان ناراحت شده و گاه از کسیکه از او انتقاد نموده دشمنی به دل می گیرد و جز افرادِ تربیت شده و با ظرفیت ، کمتر کسی است که وقتی از او انتقاد می کنند ، از انتقاد استقبال نموده و اگر عیبی داشته باشد ، در صدد برطرف کردن آن بر می آید ، از سوی دیگر وقتی فردی ظرفیت ستایش و تعریف کردن دیگران را از خویش نداشته باشد ، چه بسا به خود ، فریفته و مغرور گردد ، امام علی علیه السلام می فرمایند : چه بسا افرادی که با تعریف دیگران به خود فریفته گردند (1)

در این میان پرهیزکاران برخورد متفاوتی با افراد دیگر دارند و اگر مورد ستایش دیگران قرار گیرند ، چند واکنش از خویش نشان می دهند : (2)

1. -آنان از سخن دیگران در مورد خود هراسناک می شوند و هراس آنها از این است که مبادا دچار خود پسندی و خودبینی قرار گیرند ( پس واکنش درونی آنان نگرانی و هراس است )
2. -امّا واکنش بیرونی و قابل مشاهده ی آنان ، سخنانی است که به زبان می آورند ؛ آنان می گویند : من آگاه تر از دیگران به حال دل خویشتن هستم ( چون دیگران فقط ظاهر را می بینند و از واقعیت درونی من آگاهی ندارند ) و خداوند نیز از خود من ، نسبت به من آگاه تر است ( زیرا چه بسا انسان از عیوب خویش آگاهی ندارد و یا به آنها توجّه ای ندارد ولی خداوند از واقعیت هر فرد آگاهی دارد )
3. - آنان به این مقدار اکتفا نکرده و از خداوند متعال نیز استمداد جسته و از او در خواست کمک و یاری نیز می کنند ، آنان می گویند : خدایا من را به واسطه آنچه آنان می گویند ( و در من نمی باشد و من به آن راضی می شوم ) مواخذه نکن ، و من را بهتر از آنچه می پندارند قرار ده ، و از آنچه آنان در مورد من نمی دانند در گذر (3)

----------------------

1- رُبَّ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِیهِ ( حکمت 562 نهج البلاغه ( صبحی الصالح ) ص 556)

2- إذا زکّی أحدهم خاف ممّا یقال له فیقول: أنا أعلم بنفسی من غیری، و ربّی أعلم بی من نفسی. اللّهمّ لا تؤاخذنی بما یقولون، و اجعلنی أفضل ممّا یظنّون، و اغفر لی ما لا یعلمون (فی ‏ظلال‏ نهج‏ البلاغة    ج 3  صفحه‏ ى 166 )

3-توضیح ‏نهج ‏البلاغة، ج 3  ، صفحه ‏ى 238