6-دیدگاه نهج البلاغه در باره ی تعصّب ورزیدن نسبت به موضوعات مختلف چه می باشد ؟

پاسخ :

• غالباً وقتی از واژه ی تعصّب استفاده می شود افراد برای آن مفهومی منفی در نظر گرفته و بطور کلی تعصّب را یک امر ناپسند تلقّی می کنند ، در آغاز باید دانست مفهوم تعصّب چه می باشد ، لغت شناسان تعصّب را به معنای حمایت و دفاعِ هدفمند از امری که لازم است دانسته اند (1) برخی نیز آن را : دلبسته و مقید بودن به چیزی و سخت از آن دفاع کردن معنا نموده اند (2) از این رو در مفهوم لغوی آن بد و خوب و یا زشت و زیبا اخذ نشده است ، از این رو اگر بخواهیم تعصّب را ناپسند یا پسندیده بدانیم باید ببینیم ، تعصّب در رابطه با چه موضوعی بکار برده شده است ، اگر تعصّب به امر باطلی تعلّق گیرد جزء تعصبّات نابجا خواهد بود که باید مورد مذمّت قرار گیرد (3)لذا امام علی علیه السلام مردم را از تعصّبات ناپسندی چون ( رنگ پوست و نژاد) که هیچ مجوزّی برای آن نیست نهی فرموده است (4) از سوی دیگر امام علیه السلام مجموعه ای از تعصّبات پسندیده را نیز بیان می فرمایند :
• پس اگر در تعصّب ورزیدن ناچارید، براى اخلاق پسندیده، افعال نیکو، و کارهاى خوب تعصّب داشته باشید، همان افعال و کردارى که انسان‏هاى با شخصیّت، و شجاعان خاندان عرب، و سران قبائل در آنها از یکدیگر پیشى مى‏ گرفتند، یعنى اخلاق پسندیده، بردبارى به هنگام خشم فراوان، و کردار و رفتار زیبا و درست، و خصلت‏ هاى نیکو  ، پس تعصّب ورزید در حمایت کردن از پناهندگان، و همسایگان، وفادارى به عهد و پیمان، اطاعت کردن از نیکى‏ ها، سرپیچى از تکبّر و خود پسندى‏ ها، تلاش در جود و بخشش، خود دارى از ستمکارى، بزرگ شمردن خونریزى، انصاف داشتن با مردم، فروخوردن خشم، پرهیز از فساد در زمین، تا رستگار شوید. (5)

---------------------

1- و" التعصب" من العصبیة، و هی المحاماة و المدافعة عمن یلزمک أمره أو تلزمه لغرض‏ (مجمع البحرین    ج‏2   ص 122 )   

2- فرهنگ فارسی عمید

3-الدرة النجفیة صفحه‏ ى 289     

4-شرح نهج..(السیدعباس)  ج 3  صفحه‏ ى 326     

5-ترجمه‏ نهج‏ البلاغه(دشتى)، صفحه‏ ى 393