همگام با قرآن
مفهوم آیه الکرسی(5)
اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ...
(بقره 255)
خداوند که هیچ معبودی به جز او نیست ، زنده و پاینده است
توحید و اخلاص
- همانگونه که گفته شد " لا اله الا الله " به این معنا است که هیچ معبودِ حقّی ، جز "الله " که خدای یکتا ، بی همتا و بی نظیر است ، وجود ندارد و تنها خداوند یکتا شایسته ی عبادت است ، لذا در سوره ی حمد ، می گوییم : "ایّاک نعبد" (1) : خدایا تنها تو را می پرستیم ، از این رو هر کسی که عملی را انجام می دهد ، باید برای خداوند انجام دهد تا از سوی او پذیرفته شود نه برای غیر او ، که در اینصورت از سوی خداوند پذیرفته نخواهد شد ، از این جا است که اخلاص معنا پیدا می کند ، و اخلاص یعنی خالص ساختن عمل برای خدا ، از این رو هر نیّت و انگیزه ای جز خدا ، ناخالصی محسوب خواهد شد ، ومانعی برای قبولی عمل به حساب می آید .
- امام علی علیه السلام می فرمایند : خوشا بحال کسیکه عملش ، علمش ، دوستیش ، دشمنیش ، گرفتنش ، رها کردنش ، سخنش و سکوتش همه برای خدا باشد (2) ، بر اساس این سخن ، فرد مؤمنی که اهل توحید است ، لازم است جز خدا را در نظر نگیرد ، و تمام حرکات و سکنات او فقط و فقط برای خدا باشد ، این سخن به این معنا است که انسان مؤمن با انگیزه های نفسانی ، شیطانی و غیر الهی ، کار نمی کند ، از این رو ، اگر در کاری از انسان مؤمن تشکّر نگردید ، و اگر آنطور که باید و شاید ، قدر او را ندانستند ، اگر از او تعریف نکردند ، اگر او را به بالای مجلس دعوت نکردند ، هیچکدام باعث نمی شود از اهداف الهی خود دست بر دارد ، لذا او به دنبال مطرح کردن خود ، تعریف کردن از خود ، تظاهر و خودنمایی نمی باشد .
- و یکی از مهمترین آثار اخلاص ، دور شدن انسان از ریا ، نفاق و دو رویی است ، به همین جهت است که "ریا " را نوعی شرک دانسته اند ، زیرا کسی که ریا کار است ، از اخلاص فاصله گرفته و عملش را برای خداوند خالص نکرده و در اعمال ِخویش به غیر خداوند نظر داشته است ، امام علی علیه السلام می فرمایند : کمترین ریا ، شرک است (3) ، به این معنا که : ریا هر مقدار کم هم باشد ، به مسیر شرک راه یافته است ، رسولخدا صلی الله علیه واله نیز فرمودند : بیشترین چیزی که بر شما می ترسم ، شرک کوچکتر است ، مردم گفتند : شرک کوچکتر چیست ؟ حضرت فرمودند : ریا می باشد . (4)
پرسش : توحید چگونه بر اخلاص دلالت دارد ؟
پاسخ : یکی از شاخه هایِ توحید ، توحید در عبادت است به این معنا که عبادت تنها شایسته ی خداوند یکتا است ، و کسی که اخلاص دارد ، عبادت خود را فقط برای خدا انجام می دهد و دچار ریا ، تظاهر ، خود نمایی و نفاق نمی گردد .
---------------------------
1-الفاتحه /5
1-طوبى لمن أخلص للّه عمله و علمه و حبّه و بغضه و أخذه و ترکه و کلامه و صمته (غررالحکم)
3- ایسر الرّیاء الشّرک (غررالحکم)
4-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمُ الشِّرْکُ الْأَصْغَرُ قَالُوا وَ مَا الشِّرْکُ الْأَصْغَرُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص هُوَ الرِّیَاء (مستدرک الوسائل ج 1 ص 106 )