،
همگام با قرآن
مفهوم آیه الکرسی(3)
اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ...
(بقره 255)
خداوند که هیچ معبودی به جز او نیست ، زنده و پاینده است
دامنه ی توحید
- اعتقاد به توحید دارای لوازمی است که شخص معتقد به توحید لازم است آنها را نیز بپذیرد ، هنگامیکه انسان ایمان به خداوندی یکتا و بی همتا پیدا نمود ، لازم است به صفات خداوند چون علم ، حکمت ، قدرت و حیات نیز ایمان بیاورد ، و زمانیکه از حکمت الهی آگاهی یافت ، باید بداند خداوند کاری را بدون هدف و لغو وبیهوده انجام نمی دهد لذا برای هدایت بشر پیامبرانی را فرستاده و کتاب های آسمانی را بر آنان نازل فرموده و احکام و دستوراتی را برای آنان قرار داده است .
- پس کسیکه اعتقاد به توحید الهی دارد ، نمی تواند بر اساس خواسته های نفسانی و شیطانی و غیر الهی رفتار کند ، بلکه وظیفه دارد بر اساس خواستِ خداوند که از روی حکمت و مصلحت است رفتار نماید و اگر راه دیگری را بپیماید از مسیر توحید منحرف گشته است ، لذا یکی از مراتبِ توحید را " توحید در اطاعت " دانسته اند (1) به این معنا که ذاتاً کسی شایسته ی اطاعت و فرمانبرداری ، جز خداوند نیست واگر لازم است از کسی اطاعت نمود باید بر اساس خواست و اجازه ی الهی باشد ، خداوند در قرآن کریم فرموده : ما هیچ پیامبری را نفرستادیم جز اینکه به اذن خداوند از او اطاعت شود (2) بنابر این اگر از رسولخدا صلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام و یا پدر ومادر و افراد دیگر اطاعت می شود ، همه بر اساس امر و فرمان خداوند است . واگر این نبود کسی از دیگری حق اطاعت کردن نداشت . (3)
- هنگامیکه امام رضا علیه السلام به سوی خراسان ، حرکت می نمودند ، به نیشابور رسیده ، زمانی را در آنجا درنگ نمودند و هنگامیکه قصد بیرون رفتن از آنجا را داشتند ، گروهی از عالمانِ آنجا از حضرت در خواست بیان حدیثی را از اجداد گرامی آنحضرت کردند ، حضرت که در کجاوه ای بودند ، متوقف شده و این روایت را به ترتیب از پدرانشان از پیامبر صلی الله علیه وآله ، از جبرئیل ، از خداوند متعال نقل نموده که خداوند فرموده است :" لا اله الا الله قلعه و پناهگاه من است ، هر کس در قلعه ی من داخل شود از عذاب من در امان خواهد بود" ، هنگامیکه حضرت این سخن را فرمودند ، کجاوه حرکت نمود ولی ایشان آن جمع را خطاب نموده فرمودند : این موضوع شرطی دارد و" من از جمله ی شرائط آن هستم"(4) از این روایت استفاده می شود که اعتقاد به امامت و ولایت ائمه علیهم السلام شرط توحید است ، و دامنه ی توحید شامل موضوع امامت خواهد شد زیرا این امامت در ادامه و راستای رسالت پیامبری است که از جانب خداوند یکتا و بی همتا به این مقام برگزیده شده است .
پرسش : مقصود از توحید درطاعت ، چیست ؟
پاسخ : مقصود آن است که ذاتاً اطاعت از کسی جز خداوند شایسته و جایز نیست مگر کسی را که خداوند فرمان دهد ، لذا اطاعت از پیامبر صلی الله علیه وآله واهل بیت علیهم السلام و هرکس دیگر بنابر خواست و اجازه الهی می باشد .
-------------------------
1- الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل ج2 ص 79
2-نساء/64
3- رک : الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل ج2 ص 79
4-عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص: 135