نکته های معنوی

35-چه رفتارهایی با دروغگویی تناسب و هماهنگی دارد ؟

پاسخ :

• از آنجایی که دروغگویی ،گفتن سخنی است که بر خلاف واقعیت می باشد ، هر عمل ناپسندی که ظاهر آن با واقعیت آن مخالف باشد به نوعی با دروغ تناسب خواهد داشت ، مثلاً کسیکه دست به خیانت می زند ، ممکن است در ظاهر خود را وفادارجلوه دهد ولی در واقع وفادار نبوده ،  واز پشت به انسان خنجر می زند ، یا فردی که قصد کلاهبرداری دارد ، تلاش می کند خود را فرد قابل اعتمادی نشان دهد ولی در باطن قصد فریب انسان را دارد ، یا کسیکه ریا کار است در ظاهر خود را خوب نشان می دهد ولی در واقع برای خود نمایی این کار را انجام می دهد ، یا افرادی که دارای نفاق هستند به ظاهر ، خود را طرفدار یک فکر وعقیده ای جلوه داده  ولی در واقع مخالف آن فکر و عقیده هستند ، همه ی این موارد به نوعی با دروغ تناسب و هماهنگی دارد .

34-چرا برخی از افراد به راحتی دروغ می گویند ؟

پاسخ :

• هر عمل ناپسند اخلاقی ، دارای زشتی و قبحی می باشد که اگر انسان به آن توجّه نداشته باشد ، ممکن است انجام آن عمل برای او سهل و آسان جلوه نماید ، از سوی دیگر اگر انسان پیامدها و آثار منفی یک عمل را در نظر نگیرد ،  احتمال دارد به انجام آن کار تمایل پیدا کند ، علاوه بر اینکه گاه  با علم به زشتی یک کار ، بر اثر عادتی که به انجام آن دارد ، آن کار را به انجام رساند ، و گاه نیز به علت سودی مادی و زود گذر ، دست به انجام عملی ناپسند می زند ، با توجّه به آنچه گفته شد کسانی که به راحتی دروغ می گویند ، یا به زشتی دروغ توجّه ندارند ، یا به گفتن آن عادت نموده ، یا به علت سود موقّتی که در دروغ گویی برای آنها وجود دارد ، دست به انجام آن می زنند .

33-آیا قضاوت کردن در باره ی دیگران کاری غیر اخلاقی است ؟

پاسخ :

اولین نکته ای را که باید در نظر داشت این است که : موضوعی که مورد قضاوت قرار می گیرد آیا از نظر فردی واجتماعی به انسان مربوط می شود یا نه ؟ و آیا اطلاعات و دلیل و مدرک درستی در مورد آن موضوع در اختیار داریم یا نه ؟ آیا بر اثر قضاوت ما ضرر و زیان مادی ومعنوی متوجه افراد بی گناه می شود یا نه ؟ با توجه به آنچه گفته شد اگرقضاوت در مورد موضوعی صورت گیرد که از نظر فردی واجتماعی به انسان مربوط نمی شود و این قضاوت بدون دلیل کافی صورت گرفته باشد ، و ضرر و زیانی را متوجّه افراد بی گناه می نماید ، در اینصورت قضاوتی غیر اخلاقی صورت گرفته است .

32-آیا تذکّر دادن به دیگران ، دخالت در امور شخصی آنان است ؟

پاسخ :

امور شخصی به کارهایی اطلاق می شود که از محدوده ی شخص فراتر نرفته و دامنه ی آن شامل حال دیگران نمی شود ، امّا کارهایی که ضرر و زیان آن تنها شامل فرد نمی شود و با واسطه یا بدون واسطه دامنگیر دیگران نیز می شود ، از حالت شخصی خارج شده وجنبه ی اجتماعی پیدا می کند ، از سوی دیگر اگر در برابر کارهای اشتباهی که از افراد سر می زند ، همه ی افراد سکوت نمایند و با بی تفاوتی عبور کنند ، هیچگاه اشتباهات و کارهای نادرست اصلاح نخواهد شد  و دامنه ی زیان های اخلاقی و رفتاری گریبانگیر همه ی جامعه خواهد گردید ، بنابر این تذکّر دادن در اینگونه موارد مسئولیتی اجتماعی خواهد بود نه دخالت در امور شخصی دیگران ، گرچه همواره باید توجّه داشت ، تذکّر لازم است به صورت شایسته و مناسبی انجام شود .

31-آیا با این ادّعا که تحت تاثیر کسی قرار نمی گیریم ، شایسته است با هر کسی دوستی نمود ؟

پاسخ :

انسان ها در طول زندگی خود هم از دیگران تاثیر پذیرفته و هم بر دیگران اثر می گذارند و بر این اساس شخصیت هر انسانی شکل می گیرد ، در این راستا ، ممکن است برخی از افراد ، شخصیت اثر گذارتری داشته و گروهی تاثیر پذیرتر باشند و این اثر پذیری و اثر گذاری تا پایان عمر ادامه خواهد داشت ، گر چه در سنین پایین تر نقش پذیری انسان بیشتر خواهد بود ، از سوی دیگر در جای خود ثابت شده که گاه انسان به صورت نا خود آگاه تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد (هر چند این تاثیر در افراد مختلف متفاوت است) ، لذا توصیه شده  با افرادی معاشرت نماییم که از آنان اثر مثبت دریافت نماییم  ، در روایت است که یاران حضرت عیسی علیه السلام از ایشان سؤال کردند : با چه کسی معاشرت و نشست وبرخاست نماییم ؟ حضرت فرمودند : با کسی که دیدنش شما را به یاد خدا بیندازد ، و سخنش ، دانش شما را بیفزاید ، وعملش شما را به آخرت ترغیب نماید (1)

-------------------

1-َ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: قَالَتِ الْحَوَارِیُّونَ لِعِیسَى: یَا رُوحَ اللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ قَالَ مَنْ یُذَکِّرُکُمُ اللَّهَ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُکُمْ فِی الْآخِرَةِ عَمَلُهُ (الکافی   ج  1  ص   39  )

30-چه نوع موفقیتی از ارزش اخلاقی برخوردار است ؟

پاسخ :

• هنگامیکه انسان به هدفی که دارد دست می یابد  ، از واژه موفقیّت در باره ی آن استفاده می کنند و به فردی که به خواسته یا آرزوی خود رسیده انسان موفّق گفته می شود ، موفقیّت مانند هر موضوع دیگری می تواند مشمول ارزش گذاری اخلاقی قرارگیرد ، بر این اساس ، زمانی موفقیّت های انسان از ارزش اخلاقی برخوردار خواهد بود که از نیّت و انگیزه ی صحیحی ، پدید آمده باشد و نیز راه دست یابی به آن راهی باشد ، که بر خلاف اصول ومعیارهای اخلاقی نباشد ، مثلاً کسیکه برای رسیدن به خواسته ی خود ، حقوق دیگران را نادیده می گیرد و با زیر پا گذاشتن حق دیگران به هدف خود میرسد ، موفقیت او ارزش اخلاقی ندارد ، یا کسیکه با هدفِ ریا و خود نمایی ،  امتیاز و موفقیتی را کسب می کند ،  فاقد ارزش اخلاقی خواهد بود .

29-آیا قناعت کردن مخصوص زمان گذشته بوده و امروزه قناعت کردن امکان ندارد ؟

پاسخ :

• قناعت یکی از ویژگی های اخلاقی مثبت است و مشروط به زمان خاصی نمی باشد ، علاوه بر اینکه قناعت تنها مخصوص افراد خاصی نیست ، به این معنا که گفته شود ؛ قناعت اختصاص به فقرا دارد و برای ثروتمندان قناعت مصداق نخواهد داشت ، زیرا همانگونه که گفته شد ، قناعت به معنای رضایت داشتن از چیزهایی است که خداوند در اختیارانسان قرار داده است ، لذا ممکن است کسی ثروتمند هم باشد ولی از نعمت هایی که دارد ، خرسند نبوده و دچار حرص و طمع باشد و به عکس ،کسی دارایی اندکی داشته باشد ولی از آنچه دارد خرسند وسپاسگزار باشد .

  28-آیا قناعت کردن مانع پیشرفت انسان در زندگی می باشد ؟

پاسخ :

• قناعت به معنای راضی بودن  از چیزی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده است ،  این رضایت می تواند در تمام مراحل زندگی همراه انسان باشد ، خواه انسان از نظر مالی و اقتصادی در شرایط خوبی بسر برد یا از نظر اقتصادی در شرایط خوبی نباشد ، اگر انسان در حالت فقرباشد ، این احساس رضایت باعث می شود در شرایط نداری ، از صبر وشکیبایی بیشتری بر خوردار باشد ، و ازحالت فقر وتنگدستی به خوبی عبور کند ، و اگر وضعیت مالی خوبی داشته باشد ،  قناعت داشتن باعث می شود از اسراف و ریخت وپاش در زندگی جلوگیری نموده ، و مدیریت درستی در مسائل مادی زندگی داشته باشد ، و در هرصورت صفت رضایت ، همراه با شکرگزاری و سپاسگزاری از نعمت های الهی نیز خواهد بود ، در نتیجه قناعت مانع پیشرفت انسان نمی باشد ، بلکه به انسان در مدیریت صحیح زندگی کمک خواهد نمود  ، و علاوه ، بهره مندی از قناعت و رضایت و به دنبال آن ، شکرگزاری ، از فضائل اخلاقی به شمار می آیند و این خود رشدی معنوی را برای انسان در پی خواهد داشت .

27-آیا انسان باید با همه ی افراد ، مدارا نماید ؟

پاسخ :

مدارا کردن به معنای سازش و کنارآمدن با مردم است ، و بهره مندی از این ویژگی یکی از مهارت های مهمِ زندگی در ارتباط با سایر انسان ها به شمار می آید ، زیرا همه ی مردم از اخلاق ، تربیت و فرهنگِ یکسانی برخوردار نیستند و رفتار آنان همیشه آنطور که باید و شایسته و مورد انتظار است نمی باشد ، از سوی دیگر نمی توان هر روز دچار خشم شد و با مردم به دعوا ونزاع پرداخت ، زیرا اینکار ضمن اینکه در بسیاری از موارد تاثیر مثبتی ندارد ، زندگی کردن را نیز به کام انسان تلخ خواهد نمود ، بنابراین در غالب موارد مدارا کردن و سازش با اخلاق آنان ، شیوه ی مناسب تری به نظر می رسد ، البته این سخن به این معنا نیست که انسان اگر احتمال تاثیر می دهد به آنان تذکّر ندهد و یا در صدد اصلاح اخلاق آنان نباشد ، رسو لخدا صلی الله علیه واله فرمودند : مدارا کردن با مردم نیمی از ایمان ، و نرمش داشتن نیمی از زندگی می باشد .(1)

-------------------

1-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مُدَارَاةُ النَّاسِ نِصْفُ الْإِیمَانِ وَ الرِّفْقُ بِهِمْ نِصْفُ الْعَیْش‏ (الکافی ج 2 ص 117)

26-چگونه باید با کسیکه اخلاق مناسبی ندارد ، رفتار نمود ؟

پاسخ :

• یکی از مهمترین ویژگی های مثبت اخلاقی برای هرانسانی ، ویژگی حلم و بردباری می باشد ، افرادی که از این صفت بهره مند می باشند ، کمتر دچار خشم می شوند ، و اگر خشمناک گردند ، یا خشم خود را کنترل نموده و به صورت مناسبی واکنش نشان می دهند و یا اینکه از خشم خود صرف نظر می کنند ، بنابر این اگر با فردی که اخلاق نا پسندی دارد روبرو می شوند خشم نمی گیرند و تلاش می کنند به شیوه ی مناسبی در برابر او واکنش نشان دهند و همانند او رفتار نمی کنند ، مثلاً اگر کسی به آنها ناسزا گوید ، آنها همانند او از الفاظ زشت استفاده نمی کنند ، و یا اگر فرد مورد نظر به مسخره یا توهین روی می آورد ، همانند او رفتار نمی کنند ، البته باید توجّه داشت انسان می تواند بدون اینکه ناسزا گوید یا توهین کند به شکل مناسبی از خود دفاع نماید .