نکته های معنوی

 11-برخی از ویژگی های یک خانواده نمونه ی قرآنی را که در سوره ی انسان از آن ، نام برده شده است ، ذکر نمایید ؟

پاسخ :

• خانواده یک واحد کوچک اجتماعی است که از پدر ، مادر و فرزندان تشکیل شده است ، زمانی این واحد اجتماعی می تواند یک خانواده موفّقی باشد ، که برنامه و هدف واحدی داشته و همه در راستای آن هدف تلاش نمایند ، خانواده ی قرآنی ، یک خانواده ی خدا محور است که عمل به وظایف الهی برای آنان از هر چیزی مهم تر است ، و در راه این هدف ، همه با یکدیگر همسو و یک دل هستند و هر کدام راهی غیر از راه دیگری نمی پیمایند و در این هدف با یکدیگر اختلافی ندارند و فرزندان خویش را نیز با این آرمان ، تربیت می نمایند ، و این یک دلی و همراهی ، مرهون انتخاب مناسبی است که برای زندگی مشترک خویش انجام داده اند .
• این خانواده ی نمونه ، که در قرآن از آن یاد می شود ، خانواده ای است که پدرش حضرت علی علیه السلام و مادرش حضرت فاطمه علیها السلام است ، همانگونه که در کتب تاریخی می خوانیم ، دختر پیامبر صلی الله علیه و آله خواستگاران متعددی داشته که برخی از آنان از وضعیت مالی خوبی برخوردار بوده اند ، ولی هیچکدام از آنان ، آن شایستگی که امام علی علیه السلام داشته ، نداشته اند ، از این رو حضرت فاطمه علیها السلام به خاطر مادیات با امام علی علیه السلام ازدواج نکرد بلکه به خاطر خصلت های اخلاقی و انسانی و معنویاتی که در وجود ایشان بوده به ازدواج با ایشان رغبت نمودند .
• در سوره ی انسان در حدود بیست آیه در شأن این بزرگواران نازل شده ، و در مورد آن گفته اند که امام حسن و امام حسین علیهما السلام ، بیمار شده بودند و پیامبرصلی الله علیه و آله و برخی از اصحاب به عیادت آنها تشریف آورده و در آنجا پیشنهاد شد که برای شفای آنان نذری نمایند ، لذا همه خانواده ، یکجا و یکدل نذر نمودند که اگر فرزندانشان شفا پیدا نمایند ، سه روز روزه بگیرند ، و خداوند عنایت فرمود ، و آنان شفا پیدا نموده ، و خانواده شروع به روزه داری نمودند ، و در طول این سه روز در موقع افطار غذای خود را به افراد نیازمندی که به آنان مراجعه نمودند داده و خود فقط با آب افطار نمودند ، و خداوند به خاطر این از خود گذشتگی و ایثاری که از خود نشان دادند ، آیاتی را در شأن این بزرگواران نازل فرمود و عمل آنان را مورد ستایش قرار داد . (1)
• با دقت در آیات این سوره ، هماهنگی افراد خانواده را با یکدیگر در راستای اهداف الهی ، از خود گذشتگی ، وفای به نذر و عمل به وظیفه شرعی ، دلسوزی ، مهربانی ، کمک به نیازمندان ، خلوص نیّت بدون انتظار پاداش و تشکّر از سوی دیگران و ... را می توان مشاهده نمود .

-----------------------

1-رک : أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏13، ص: 314

10-مقصود از دو دریای آب شیرین و شور که به هم نمی آمیزند ، چیست ؟

پاسخ :

• خداوند متعال در سوره ی الرحمن آیات 19 تا 23 به برخی از نعمت های خود اشاره نموده و می فرماید : مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ : خداوند دو دریای ( آب شیرین و آب شور ) را به هم رسانید ؛ بَیْنَهُما بَرْزَخٌ لا یَبْغِیانِ : میان آن دو دریا ، حائل و مانعی است که ( به قدرت خدا) بر یکدیگر غلبه و تجاوز نمی کنند ؛ فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ : پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید ؛ یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ : از این دو دریا ، ( دو گوهر گرانبها ، یعنی) لؤلؤ و مرجان ، خارج و استخراج می شود ؛ فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ : پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید .
• مفسرین در تفسیر این آیات گفته اند : هنگامیکه آب شیرینِ رودخانه ها وارد آب شور دریاها می گردد ، تا مسافت های طولانی  آب شور و شیرین به علت قوانینی که خداوند در طبیعت قرار داده است ، به هم آمیخته نمی شود و اثر آنها از بین نمی رود ، بطوری که انسان ها ، حیوانات و گیاهان از آن بهره مند می شوند و علاوه از این دو دریا ، گوهر های ارزشمندی (مانند : لؤلؤ و مرجان) استخراج می شود که در راه منافع انسان ها از آن بهره مند می شوند و اینها همه از نعمت های الهی است که نیازمند شکر گزاری می باشد .
• مفسرین علاوه بر این معنای ظاهری که برای این آیات ذکر کرده اند ، با استفاده از روایات ، معنایی باطنی که جز ائمه علیهم السلام کسی از آن با خبر نیست ، برای آن ذکر کرده اند و گفته اند : مقصود از دو دریا ، حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام می باشند ، و مقصود از حائل میان آن دو رسول خدا صلی الله علیه و آله است که شئون آن دو بزرگوار را حفظ می کند (1) و مقصود از دو گوهر گرانبها (لؤلؤ و مرجان) حضرت امام حسن و امام حسین علیهما السلام می باشد (2)
• به راستی امام علی علیه السلام و همسرشان حضرت فاطمه سلام الله علیها چون دو دریای علم و حلم ، وفا و صفا ، جود و کرم ، بخشش و سخاوت ، حیا و نجابت ، عدالت و کرامت می باشند و پدر و مادری نمونه و الگویی بی نظیر در زندگی خانوادگی هستند که فرزندانی چون امام حسن و امام حسین علیهما السلام را تربیت نموده که افتخار عالم بشریت و انسانیت هستند و سزاوار است مردم جهان از آنان درس گرفته و مسیر سعادتی را که آنان پیموده اند ، دنبال نمایند .

---------------------

1-أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏12، ص: 376

2-مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 305

 9-آیا افرادی که اهل بهشت باشند ، همسر و فرزندانشان نیز در بهشت در کنار آنان خواهند بود ؟

پاسخ :

• خداوند در سوره ی رعد آیه 23 می فرماید : افراد مؤمن در بهشت های جاودانی به سر می برند و هر کدام از پدران ، همسران و فرزندانشان که صلاحیت داشته باشند در کنار آنان خواهند بود (1) ، در این آیه ی شریفه نکاتی است که مفسّرین به آن اشاره نموده اند ؛ از جمله اینکه : معیارِ همراهی خویشاوندان با اهل بهشت ، صلاحیت آنان است نه فقط رابطه نَسَبی و خویشاوندی (2) دیگر اینکه مقصود از پدران ، شامل والدین و اجداد می شود و مقصود از همسران نیز شامل مرد و زن نیز می گردد و منظور از فرزندان شامل نوادگان و پایین تر نیز خواهد شد (3) دیگر اینکه مقصود از « صلاحیت» ایمان و تصدیق است ، پس بدون ایمان ، چنین صلاحیتی برای همراهی با اهل بهشت نخواهد بود (4)
• برخی از مفسرین گفته اند که این همراهی خویشاوندان با اهل بهشت ، به عنوان بزرگداشت مقام بهشتیان صورت می گیرد هر چند ، خویشاوندان آنان در فضیلت و مرتبه هم شأن آنان نباشند ، و علاوه این همراهی برای خوشحال کردنِ اهل بهشت و انس و الفتِ همنشینی و هم صحبتی با آنان صورت می گیرد (5)
• به تعبیر دیگر همانگونه که در دنیا ، یک خانواده متعادل ، خانواده ای است که صفا و صمیمیت و دوستی و محبت در میان آنان حاکم باشد ، در بهشت نیز بهشتیان به شرط ایمان و عمل صالح ، از چنین نعمتی بهره مند خواهند شد .

-------------------

1-جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِم‏

2-تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج‏5، ص: 106

3-تقریب القرآن إلى الأذهان، ج‏3، ص: 81

4-الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص: 330

5-تفسیر الصافی، ج‏3، ص: 67

8-قرآن کریم ، چه توصیفی از پاکدامنیِ افراد با ایمان ، می نماید ؟

پاسخ :

• قرآن کریم در سوره ی مؤمنون آیه ی 5 افراد با ایمان را کسانی می داند که اندامِ خویش را از عملِ منافیِ عفت ، حفظ می کنند ، و مرتکب زنا و محرّمات جنسی نمی شوند (1) ، از این آیه ی شریفه استفاده می شود که پاکدامنی در شریعت اسلام ، یک ارزش اخلاقی است و زنا همیشه به عنوان یک عمل قبیح و زشت شناخته می شود ، و از آنجایی که دین اسلام آخرین دین الهی می باشد و همانگونه که در روایت آمده : حلال محمد (ص) تا قیامت حلال است و حرام محمد (ص) تا قیامت حرام خواهد بود (2) ، از این رو هیچ وقت حرمت زنا ، تغییر پیدا نمی کند ، هر چند اسم آن را تغییر دهند و به آن مثلاً : « ازدواج سفید» یا الفاظ مشابه دیگری بگویند .

-------------------

1-وَ الَّذینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ

2-الکافی ج 1 ص 58

7-آیا می توان گفت ؛ فلسفه ی ازدواج ، انس گرفتن و الفت میان دو همسر است ؟

پاسخ :

• آنگونه که صاحب نظران گفته اند انسان یک موجود اجتماعی است ، و به تنهایی نمی تواند نیاز های خویش را بر آورده سازد ، یکی از این نیاز ها ، نیاز های عاطفی و روانی او می باشد ، از این رو می توان گفت در کنار تداوم نسل بشر ، یکی از مهمترین فلسفه های نیاز به همسر ، بر آورده ساختن نیاز های روانی او می باشد ، لذا خداوند متعال پس از خلقت اولین انسان ، برای او همسری نیز آفرید تا در کنار ادامه یافتن نسل بشر ، انسان با همسر خویش اُنس و الفت گیرد و از تنهایی در آید .
• وقتی به داستان زندگی حضرت آدم و حوّا درقرآن کریم توجّه نماییم ، در خواهیم یافت از همان آغاز خلقت ، زندگی با همسر یک زندگی واحدی بوده و برنامه زندگی آنان نیز یک برنامه واحدی بوده است ، از این رو نباید در میان آنها اختلاف فکری و عملی وجود داشته باشد ، و در صورت اختلاف ، از موفقیّت و پیشرفت باز خواهند ماند ، لذا می بینیم خداوند در قرآن هر دو را ، از فریب خوردن از شیطان باز می دارد و شیطان را دشمن هردو می داند (1)
• در این راستا می توان گفت : حقیقت و فلسفه ازدواج ؛ الفت گرفتن دو همسر و به اجرا گذاشتن یک برنامه معقول در زندگی ، با یاری و کمک یکدیگر است ، لذا لازم است پیش از اقدام به ازدواج ، هر کس برنامه مادی و معنوی زندگی خویش را معیّن نموده و مطابق آن همسری مناسب با آن را برای خود انتخاب نماید (2)

--------------------

1-وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَکُما عَنْ تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَکُما إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُما عَدُوٌّ مُبِینٌ: و پروردگارشان آن دو را ندا نمود که مگر من شما را از نزدیک شدن به آن درخت نهی نکردم و مگر من به شما نگفتم شیطان برای شما دو نفر، دشمن آشکاری است (اعراف/22)

2-رک : تفسیر روشن ج8 ص 308

 6-آیا میانجیگری در امر ازدواج ، از نگاه قرآن یک امر مطلوب است ؟

پاسخ :

• قرآن کریم ، در آیه ی 32 سوره ی نور ، به فراهم کردن مقدمات و اسباب ازدواج کسانی که همسر ندارند ، توصیه نموده است ، که فقهاء بر اساس آن حکم به استحباب مؤکّد ازدواج نموده اند (1) پس اصل ازدواج از نظر قرآن یک امر مطلوب است ، از این رو ، اگر برای یک امر مطلوب که مورد توصیه ی قرآن است میانجیگری شود ، خود ، امر مطلوب دیگری خواهد بود ، زیرا ازدواج ، یک اتفاق مهم در زندگی انسان است و موفقیت در آن ، بسیاری از موفقیت های مادی و معنوی دیگر را تحت تاثیر خود قرار می دهد ، و از سوی دیگر همه ی افرادی که آمادگی ازدواج را دارند ، شرایط انتخاب یک همسر مناسب را برای خود ندارند ، لذا میانجیگری در باره این موضوع از اهمیت خاصی بر خوردار خواهد بود ، البته باید توجّه نمود که این میانجیگری از روی آگاهی و تجربه و شناخت از طرفین ، صورت گیرد و تنها به یک معرفی ساده بدون در نظر گرفتن تناسب میان طرفین نباشد ، لذا فقهاء بر اساس روایات ، حکم به استحبابِ شفاعت و میانجیگری در امر ازدواج را نمود ه اند  ، امام علی علیه السلام می فرمایند : برترین شفاعت ها ، شفاعت و میانجیگری بین دو نفر در امر ازدواج است ، تا خداوند آن دو را به هم برساند (2) و می توان گفت ؛ میانجیگری در امر ازدواج ، یکی از مصادیق « شفاعت پسندیده» می باشد که خداوند در آیه ی 85 سوره ی نساء از آن سخن می گوید (3)

-------------------

1-فقهاء گفته اند که ازدواج برای کسانی که شرایط آن برایشان فراهم است مستحب مؤکّد است ، البته برای کسانی که که می ترسند با ترک ازدواج ، به حرام مبتلا شوند ، ازدواج واجب خواهد بود (الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام؛ ج‌4، ص: 15)

2- تحریر الوسیلة؛ ج‌2، ص: 240

3-مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصیبٌ مِنْها وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْها وَ کانَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ مُقیتاً ( هرکس شفاعت ( و راهنمایی) در کار نیکی نماید ، بهره ای از آن خواهد داشت ، و هر کس شفاعت و ( میانجیگری ) در کار بدی کند ، سهمی از آن خواهد داشت ، و خداوند بر هر چیز مراقب و محافظ است )

 5-قرآن کریم ، بقای زندگی زناشویی را در چه عاملی می داند ؟

پاسخ :

• خداوند ، بارها در قرآن کریم ، خود را به صفت رحمان و رحیم ، ستوده و با این صفت ، به بندگان خویش معرفی نموده است ، و برای اینکه بندگان خویش را مشمول رحمتِ بی انتهایِ خویش سازد ، آنان را با همین رحمت ، آفریده است (1) و اگر انسان ها در مناسبات و پیوند های اجتماعی خویش به یکدیگر کمک و یاری می رسانند ، جلوه ای از رحمتی است که خداوند در نهاد بشر قرار داده است که یکی از نمونه های بارز آن را در عشق مادر نسبت به فرزندِ خویش می توان مشاهده نمود .
• در این راستا ، پیوندی که میان زن و شوهر شکل می گیرد و به تشکیل خانواده می انجامد ، نیازمند عشق ، دوستی و رحمت است ، که اگر این محبت و رحمت میان دو همسر وجود نداشت ، خانواده ای شکل نمی گرفت و تداوم پیدا نمی کرد ، از این رو ، برای بقای زندگی زناشویی این مودّت و رحمت مورد نیاز است لذا خداوند در قرآن کریم ، پس از اینکه از زوجیت و آرامشی که نتیجه ی آن است ، سخن می گوید ، از قرار دادن مودّت و رحمت میان دو همسر ، سخن به میان می آورد (2) .
• دوستی و عشقی که میان دو همسر شکل می گیرد و زندگی را برای آنان شیرین و گوارا می سازد ، موجب می شود سختی ها و دشواری های زندگی را در کنار هم ، تحمّل کنند و بر مشکلات ، غلبه نمایند ، و اگر بنا به دلایلی یک از آن دو ، از کار بیفتد و یا دچار نقص و بیماری گردد ، فداکارانه از او مراقبت نماید ، پس آن محبت به رحمت می رسد (3) و این جز لطفی که خداوند در نهاد بشر قرار داده ، نمی باشد .

---------------------------

1-هود/119

2- وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً (روم/21)

3-مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، ج‏8، ص: 213