60-در نهج البلاغه چه حکمتی برای دوری از سرقت ، بیان شده است ؟

پاسخ :

امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه دوری و فاصله گرفتن از سرقت را ، تحقّق عفت ، پاکی و پرهیزکاری دانسته اند(1) ، به بیان دیگر خداوند متعال واجب کرده که انسان به گِرد سرقتِ اموال و دارایی دیگران نگردد خواه این مال و دارایی متعلق به اشخاص حقیقی باشد یا حقوقی و یا اینکه اموال بیت المال باشد ، تا با دوری از این گناه ، حالت عفّتِ نفس و پرهیزکاری در وجود انسان پدید آمده و رشد نماید ، از این جمله ی امام علی علیه السلام می توان استفاده نمود ، فلسفه ی کلی در ترک محرّمات الهی ( چه سرقت و غیر از آن ) ایجاد حالتِ تقوا و پرهیزکاری در وجود انسان می باشد ، امام علی علیه السلام در سخنی دیگر، عفّت و پاکدامنی را سر آمد هر خیر و خوبی می دانند (2) و یا نتیجه داشتن عفّت را نگهداری انسان ( از محرمّات الهی ) دانسته اند (3) .

---------------------------

1- وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِیجَاباً لِلْعِفَّةِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2- العفة رأس کل خیر (غررالحکم  ص  255)

3- ثمرة العفة الصیانة(غررالحکم  ص  256)

59-در نهج البلاغه ، چه حکمتی برای حرام بودن شراب ، ذکر شده است ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه حرمت شراب و نوشیدنی هایی که مست کننده است را محافظت از عقل دانسته اند (1) ، چون در حال مستی انسان ممکن است مرتکب هر کار خلاف و نادرستی شود ، و آمار این موضوع در رسانه ها و مطبوعات مختلف در تمام دنیا قابل دسترسی می باشد ، و خداوند برای اینکه انسان در معرض این فساد و تباهی قرار نگیرد ، نوشیدن شراب و هر مایع مست کننده ای که انسان را از حال طبیعی خارج می کند چه یک قطره  و کمتر از آن باشد یا بیشتر را از ریشه تحریم نموده است ، تا عقل و سپس ایمان انسان در معرض فساد و تباهی قرار نگیرد ، لذا در روایتی وارد شده که رسول اکرم صلی الله علیه و آله در مورد شراب ، ده گروه را لعنت نموده اند : کسیکه درخت آن را (برای تولید شراب) می کارد ، کسیکه از آن نگهبانی می کند ، فروشنده آن ، خریدار آن، نوشنده آن، کسیکه قیمت آن را می خورد (و استفاده می کند) ، کسیکه (برای تولید) آن را می فشرد ، حمل کننده ی آن ، حمل شده به سوی او ، و کسیکه آن را به دیگران می نوشاند ( ساقی ) (2)

----------------------

1- وَ تَرْکَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصِیناً لِلْعَقْلِ  (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی الْخَمْرِ عَشَرَةً غَارِسَهَا وَ حَارِسَهَا وَ بَائِعَهَا وَ مُشْتَرِیَهَا وَ شَارِبَهَا وَ الْآکِلَ ثَمَنَهَا وَ عَاصِرَهَا وَ حَامِلَهَا وَ الْمَحْمُولَةَ إِلَیْهِ وَ سَاقِیَهَا. (الکافی ج 6 ص 429)

58-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای اجرای حدود در جامعه ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• حدود به مجازات هایی اطلاق می شود که مقدار و حدِّ خاصّی در قانون اسلامی برای آن تعیین شده است (1) ، امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه اجرای حدود و اجرای مجازات را ، بزرگداشت حرمت های الهی دانسته اند (2) ، زیرا با مجازات کسانی که مرتکب گناهان و جرائمی شوند که حدّ خاصی برای آن تعیین شده است (3) ، این امر باعث می شود افراد جامعه به سوی حرام های الهی نزدیک نشوند(4) ، امّا به عکس اگر این مجازات ها اجرا نگردد ، انجام این حرام ها عادی شده و در جامعه رواج پیدا می کند ، همانگونه که در برخی از کشورها مشاهده می شود ، کارهای خلاف اخلاق و نامشروع ، قانونی گردیده و منع از آن را خلاف آزادی ، قلمداد کرده اند که نتیجه ی آن رواج فساد اجتماعی و اخلاقی در جوامع بشری می باشد .

--------------------

1-معجم فقه الجواهر ج2 ص358

2- وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِم (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

3-مانند قذف (تهمت و افترا بستن) ، زنا ، سرقت ، راهزنی ، شرب خمر( فی ‏ظلال ‏نهج ‏البلاغة  ج 4   صفحه ‏ى 366  ) 

4-فی ‏ظلال ‏نهج ‏البلاغة  ج 4   صفحه ‏ى 366   

57-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای قصاص ذکر می کنند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه قصاص را حفظ خون انسان ها ، دانسته اند (1) ، زیرا قصاص یک عامل باز دارنده در جامعه به حساب می آید و هنگامیکه افراد جانی بدانند که جنایت آنان بدون مجازات باقی نخواهد ماند ، این موضوع باعث می شود از جنایت دست بردارند ، امّا اگر در جامعه جنایت صورت بگیرد و افراد جانی بدانند ، قانون آنان را مجازات نمی کند و یا مجازات خفیفی در باره آنها اجرا خواهد شد ، به مرور زمان چنین افرادی جرئت بیشتری بر اعمال مجرمانه خود پیدا می کنند ، بنابراین اجرای قصاص در جامعه هم باعث می شود افرادی که قصد آدم کشی دارند ، از قصد خود منصرف شده ، و هم در صورت انجام جنایت ، قصاص شده و مانع جنایتِ متعدد آنان خواهد شد ، و تجربه ثابت کرده اجرایِ عدالت و مجازاتِ قاطعِ مجرمان موجب کاهش جرم و جنایت در جامعه می گردد .

----------------------

1- وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

56-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای صله رحم ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه صله ی رحم را افزایشِ تعداد و عدد ، ذکر کرده اند (1) ، اینکه مقصود از تعداد چیست ، شارحین نهج البلاغه ، مقصود از آن را افزایش تعداد افراد و اشخاص دانسته اند (2) ، به این معنا که بر اثر ارتباط خویشاوندان ، پیوند دوستی و صمیمیت ، میان آنان استحکام بیشتری پیدا نموده و دل های آنان به یکدیگر نزدیک تر شده و بیشتر به یاری یکدیگر بر می خیزند .

علاوه بر اینکه آثار صله ی رحم در آنچه گفته شد خلاصه نمی شود ، لذا امام علی علیه السلام در خطبه 110 نهج البلاغه به دو اثر دیگر برای صله ی رحم اشاره می فرمایند :" صله رحم مایه فزونى مال و طول عمر است " ، به این معنا که خداوند به مال و عمرِ کسانیکه با خویشاوندان خود ارتباط برقرار می کنند ، برکت و فزونی عطا می کند ، و از سوی دیگر می توان گفت : گاه ارتباط با خویشاوندان موجب توسعه و همکاری اقتصادی میان آنان خواهد شد و این امر ، به رشد اقتصادی انسان منجر می شود و یا در صورت نیاز مالی از سوی آنان مورد حمایت قرار می گیرد و نیاز اقتصادی او برطرف می گردد ، علاوه بر اینکه نشست و برخاست با خویشاوندان در روحیه ی انسان تاثیر مثبت بر جای خواهد گذاشت و این موضوع در حدّ خود در رضایت انسان از زندگی موثر بوده و به افزایش عمر انسان کمک می نماید . (3)

--------------------------

1-  وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةً لِلْعَدَد (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-فی ‏ظلال ‏نهج ‏البلاغة  ج 4    صفحه‏ ى 366  

3-البته باید توجّه داشت ، گاه ارتباط با برخی از خویشاوندان ، چنان تاثیری را که گفته شد به دنبال ندارد ، و به علت برخی از صفات و عادت های ناپسند که در آنها می باشد ، بین آنها نزاع و جدایی جریان دارد ، که در اینصورت شیوه ی ارتباط با آنان فرق خواهد کرد .

55-در نهج البلاغه چه حکمتی برای نهی از منکر ، ذکر شده است ؟

پاسخ :

• منکر به هر کاری که زشت و ناپسند است اطلاق می شود (1)، نهی از منکر به عنوان یک وظیفه ی واجب به معنای باز داشتن دیگران از کارهایِ زشت می باشد ، امام علی علیه السلام حکمت واجب شدن آن را باز داشتن افراد سفیه و نادان از کارهای زشت دانسته اند (2) ، هرچند انجام کارهای زشت اختصاصی به افراد سفیه و نادان ندارد ولی شاید بتوان گفت غالباً افرادی که به انجام کارهای زشت روی می آورند چنین افرادی هستند ، زیرا هر چه علم و معرفت انسان افزوده شود و از عاقبت و نتیجه کارهای ناپسند آگاه گردد ، کمتر به سمت بدی ها روی می آورد .
• البته باید توجّه داشت ، برای تاثیر امر به معروف و نهی از منکر ، باید همواره به حساسیت و ظرافت هایی که در انجام این وظیفه وجود دارد توجّه نمود ، تا از اینکار نتیجه ی مناسبی دریافت کرد ، در غیر اینصورت چه بسا نتیجه ی عکس در بر خواهد داشت ، لذا برای نتیجه بخش بودن امر به معروف و نهی از منکر شرایطی بیان کرده اند از جمله : شناختن مواردی که واجب است از مواردی که واجب نمی باشد ، احتمال تاثیر داشتن آن ، فردی که منکر(حرام و گناه) را انجام می دهد اصرار بر اینکار داشته باشد ، نبودن مفسده و ضرری قابل توجّه در اینکار (3)

--------------------

1-منکر در لغت به هر چه در شرع آن را قبیح یا حرام و مکروه دانسته اند اطلاق می شود (لسان ‏العرب، جلد 5، صفحه‏ ى 232 (

2- وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهَاءِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

3-تحریر الوسیله ج1 ص 467

54-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای امر به معروف ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• معروف به هر کار نیک و پسندیده ای اطلاق می شود ، و امر به معروف یعنی انسان دیگران را به کارهای پسندیده فرمان دهد ، البته امر به معروف ، شامل ارشاد ، راهنمایی و تشویق مردم به انجام نیکی ها خواهد شد ، امروزه امر به معروف تنها به گفتن زبانی خلاصه نمی شود و می تواند از طریق کتاب ، فیلم و هر رسانه ای که مورد استفاده قرار می گیرد ، انجام گردد ، امام علی علیه السلام ، امر به معروف را به مصلحت توده ی مردم دانسته اند (1) ، زیرا بسیاری از آنان شاید از خوبی ها و نیکی ها با تمام جزئیاتی که دارد ، آگاه نباشند لذا با امر به معروف ؛ آنان به انجام کارهای خیر و نیک ، تشویق خواهند شد ، در این راستا آشنا نمودن مردم با واجبات ، مستحبات و آداب و سنت های پسندیده از جمله مصادیق امر به معروف به شمار می آید .  

-----------------------

1- وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ(نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

53-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای جهاد در اسلام ذکر فرمودند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام ، حکمت واجب شدن جهاد را از سوی خداوند ، سر بلندی و عزت دین اسلام می دانند (1) این جهاد ، با دشمنانی است که کمر به نابودی اسلام و مسلمانان بسته و در صدد از بین بردن آن هستند ، بدیهی است که در مقابل چنین دشمنانی نباید دست روی دست گذاشت و به آنان اجازه داد به اهداف پلیدی که دارند ، دست یابند ، بنابراین خداوند برای عزت و سربلندی اسلام و مسلمانان به آنان اجازه ذلت و خوار شدن در برابر چنین دشمنانی نداده است  ، با مراجعه به سیره ی پیامبر صلی الله علیه و آله می بینیم که ایشان هیچگاه آغازگر هیچ جنگی نبوده اند ، بلکه همواره  جنگ از سوی دشمنان ( کفار و منافقین ) به ایشان و مسلمانان تحمیل شده است و موضع پیامبر صلی الله علیه و آله در جنگ ها موضع دفاعی بوده است ، هر چند دشمنان اسلام در طول تاریخ با شبهه پراکنی قصد داشته اند پیامبر صلی الله علیه و آله را فردی جنگ طلب معرفی نمایند و  بر اثر همین شبهه پراکنی ها ، افرادی را که از حقیقتِ تاریخ اسلام با خبر نمی باشند ، تحت تاثیر خود قرار دهند .

------------------

1- وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَام (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

52-امام علی علیه السلام ، حکمت انجام مناسک حج را چه موضوعی می دانند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه مراسم و مناسک حج را موجب تقویت دین ، دانسته اند (1) زیرا خانه ی کعبه مرکز توحید و قبله گاه مسلمانان جهان است که در شبانه روز چند نوبت به سوی آن نماز می گذارند و در هر سال اجتماع بزرگی از مسلمانان در این مکان شریف تشکیل می شود که به عبادت خداوند پرداخته و خداوند را به یکتایی یاد می کنند ، و مجموع این برنامه ، موجب وحدتِ دلهای مسلمانانِ عالَم نسبت به یکدیگر و زنده ماندن و پویایی و تجدید حیات مادی و معنوی دین اسلام می گردد ، امام صادق علیه السلام می فرمایند : تا زمانی که کعبه برپا باشد ، دین باقی و برپا خواهد بود (2)

--------------------

1- وَ الْحَجَّ تَقْوِیَةً لِلدِّینِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2- لا یزال الدین قائما ما قامت الکعبة (بهج ‏الصباغة  ج 13  صفحه‏ ى 176)

51-امام علی علیه السلام چه حکمتی برای روزه ذکر فرموده اند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام ، روزه را وسیله ای برای آزمایش اخلاص مردم ذکر نموده اند (1) ، چون هیچکس جز خداوند از روزه داری بنده ی خود با خبر نمی باشد ، زیرا ممکن است انسان ، کسی را در ظاهر روزه دار بپندارد ، ولی در باطن او روزه دار نباشد ، زیرا جز خداوند از نیّت هیچکس آگاه نمی باشد ، از سوی دیگر شخصی که روزه دار است ، لازم است در طول روزه داری خود ، از برخی از لذت ها که در آشامیدنی ها  و خوردنی ها و برخی کارهای دیگر است ، به خاطر اطاعت از فرمانِ خداوند ، اجتناب نماید ،  به خصوص اگر احساس نیاز به آنها نیز داشته باشد ، همچنین تحمّل گرسنگی و تشنگی در برخی از شرایط برای انسان دشوار می باشد ، و مجموعه این موارد ،  زمینه ای را برای آزمایش انسان فراهم می کند که شخص مطیع را از کسیکه اهل اطاعت نیست مشخص می سازد .

------------------------

1- وَ الصِّیَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)