70-امام علی علیه السلام ، بردباری و عقل را در وجود انسان چگونه توصیف می کنند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام ،  از بردباری به پرده ای که بر عیوب انسان افکنده می شود یاد می کنند زیرا حلم و بردباری به نوعی کنترل کننده هیجانات انسان می باشد ، مثلاً هنگامیکه انسان دچار خشم می شود ممکن است در این حالت ، هر حرفی بر زبانش جاری و هر رفتارِ ناشایستی از او آشکار گردد ، امّا اگر در هنگامیکه دچار خشم گردید ، خشم خویش را کنترل نماید ، برخی از عیوب او ، آشکار نشده و آبروی او حفظ خواهد گردید ، و از عقل ، تعبیر به شمشیری برّنده می نمایند که به جنگ با دشمن می رود ، در اینجا دشمن ، هوای نفس ( نفس امّاره ) است که عقل مانع آن خواهد بود که رفتار و گفتار انسان بر اساس تمایلات نفسانی ، شکل گیرد و در حقیقت ، عقل از کرامت انسان در برابر خواسته ی نفسِ امّاره دفاع نموده و باعث حفظ عزت انسان می گردد . (1)

---------------------

1- امام علی علیه السلام در حکمت 424 نهج البلاغه می فرمایند : بردباری پرده ای پوشاننده و عقل شمشیر بُرّنده است ، پس کمبود های اخلاقی خود را با بردباریت بپوشان ، و با عقلت به مبارزه با هوای نفست برو ( الْحِلْمُ غِطَاءٌ سَاتِرٌ وَ الْعَقْلُ حُسَامٌ قَاطِعٌ-  فَاسْتُرْ خَلَلَ خُلُقِکَ بِحِلْمِکَ وَ قَاتِلْ هَوَاکَ بِعَقْلِکَ ) نهج ‏البلاغة (صبحی ‏الصالح)   صفحه‏ ى 551 )

69-امام علی علیه السلام ، چه تفسیری از « انا لله و انا الیه راجعون » ارائه نمودند ؟

پاسخ :

• انا لله و انا الیه راجعون بخشی از آیه ی56 سوره بقره در باره ی اهل صبر و شکیبایی است و به فرموده ی قرآن : اهل صبر ، کسانی هستند که وقتی مصیبتی به آنان می رسد ، می گویند : انا لله و انا الیه راجعون ، یعنی ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او باز گشت می کنیم، در حکمت 99 نهج البلاغه آمده است که امام علی علیه السلام شنیدند فردی می گوید : انا لله و انا الیه راجعون ، ایشان در توضیح این جمله فرمودند : وقتی گفته می شود : انا لله ( ما از آن خدا هستیم ) در حقیقت اقرار کرده ایم که خدا مالک ما می باشد ( و ما بنده و مملوک خدا می باشیم ، و کسیکه بنده خداست واجب است از مالک خود اطاعت نموده و نافرمانی او نکند) و وقتی می گوییم : انا الیه راجعون ( ما به سوی او بازگشت می کنیم) در حقیقت اعتراف کرده ایم که (روزی) خواهیم مُرد ( بنابر این باقی و جاوید در این دنیا نخواهیم بود لذا لازم است به پس از مرگ خویش و پاداش یا کیفری که برای اعمال ما در آنجا آماده شده ، اندیشه نماییم )  (1)

--------------------------

1-رک : شرح ‏نهج ‏البلاغة(السیدعباس ‏الموسوی)، ج 5 ، صفحه‏ ى 275     

68- امام علی علیه السلام برای محافظت از مادیات و معنویات چه راهی را در نهج البلاغه پیشنهاد نموده اند ؟

پاسخ :

امام علی علیه السلام در حکمت 146 نهج البلاغه برای محافظت ایمان ، اموال و جان انسان ها ، سه راه را پیشنهاد می کنند :

• برای محافظت از ایمان ، توصیه به صدقه می نمایند ، زیرا صدقه عمل نیکی است که بر اساس ایمان از انسان صادر شده ، و نتیجه ی آن به دیگران می رسد و هر عملِ نیکی که از ایمانِ انسان ، ناشی شود ، مانند آبی می ماند که ایمان انسان را سیراب نموده باعث رشد و تقویت آن می گردد .
• برای حفاظت از اموال انسان ، توصیه به پرداخت زکات می کنند ، زیرا ادای زکات ، ضمن اینکه یک تکلیف و عبادت است ، افراد نیازمند را بهره مند و باعث خشنودی خداوند نیز خواهد شد و از طرفی انسان را مشمول دعای فقرا نموده و هم خداوند آفات را از مال انسان دور می گرداند .
• و برای مصون ماندن از بلایا و مصائبی که گاه ، هستی انسان را تهدید می کند ، توصیه به دعا نموده اند ، زیرا دعا ، درخواست از خداوندی است که قدرتی بالاتر از او نمی باشد و بر هر چیزی سلطه و احاطه دارد و به همین جهت امواج بلا را که پی در پی انسان را تهدید می کند از انسان دور می گرداند . (1)

-----------------------

1- سُوسُوا إِیمَانَکُمْ بِالصَّدَقَةِ وَ حَصِّنُوا أَمْوَالَکُمْ بِالزَّکَاةِ-  وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاءِ (نهج ‏البلاغة (صبحی ‏الصالح)  صفحه ‏ى 495  )   

67-از نگاه نهج البلاغه چرا افرادی که دچار بلا و مصیبت نیستند ، نیازمند دعا می باشند ؟

پاسخ :

معمولاً تصور عمومی آن است که انسان وقتی دچار بلا و مصیبتی می شود به دعا و درخواست از خداوند روی می آورد ، ولی وقتی مشکل خاصی برای او پیش نیامده ، به دعا و در خواست از خداوند توجّه ای نمی کند ، مضمون سخن امام علی علیه السلام در حکمت 302 نهج البلاغه آن است که نیاز افرادی که به بلا و مصیبتی دچار نیستند ، به دعا کمتر از افرادی که دچار بلا و مصیبتی هستند ، نمی باشد (1) ، بلکه هر دو گروه نیازمند دعا می باشند ، یکی نیازمند آن است که برای بر طرف شدن مشکل خود ( بیماری ، فقر ، نا امنی ، ترس ، نگرانی و ...) دعا کند و دیگری نیازمند آن است که برای بقای نعمت های خود (سلامتی ، رفاه ، امنیت ، و ...) از خداوند درخواست نماید ، پس همه نیازمند دعا می باشند و دعا کردن خود نوعی شکر گزاری از نعمت ها می باشد (2)

------------------

1- وَ قَالَ ع مَا الْمُبْتَلَى الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ-  بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ-  الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ (نهج ‏البلاغة (صبحی ‏الصالح)  صفحه‏ ى 528  )

2-شرح ‏نهج ‏البلاغة (ابن ‏میثم)، ج 5  ، صفحه ‏ى 396

 66-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای امانت ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه ی امانت داری و توصیه ی به آن را ، نظمِ اجتماعی دانسته اند ، به این معنا که امانت داری با تمام مصادیق مادی و معنوی که می توان برای آن تصوّر نمود ، مبتنی بر اعتماد و صداقتی است که میان مردم وجود دارد ، و اگر این اعتماد که یک سرمایه ی اجتماعی است از بین رود و یا کاهش پیدا کند ، دیگر امرِ اُمّت سامان نمی یابد (1) و باعث هرج و مرج میان مردم و در سطح جامعه خواهد شد ، امام صادق علیه السلام فرمودند : خداوند (عزیز و بزرگ) هیچ پیامبری را نفرستاد مگر با راستگو بودن و رساندنِ امانت به نیکوکار و بدکار (2)
• در برخی از نسخه های نهج البلاغه به جای لفظ امانت ، امامت ذکر شده است ، در اینصورت معنای عبارت چنین می شود که : خداوند امامت را موجب نظمِ امّت و سامان گرفتن جامعه قرار داده است (3) ، چون نداشتن امام و پیشوا موجب هرج و مرج و به هم ریختن نظمِ جامعه خواهد شد ، و امامت اهل بیت علیهم السلام جلوه ی کامل این موضوع خواهد بود ، و در فراز بعدی امام علی علیه السلام می فرمایند : و خداوند اطاعت ( از امام و پیشوا ) را بزرگداشت امامت قرار داده است (4) ، چون اگر از امام و پیشوا اطاعت و فرمانبرداری نشود ، امر و فرمان امامت ، بزرگ داشته نشده ، و جامعه سامان نمی یابد . در قرآن کریم پس از دستور به اطاعت از خدا و پیامبر (ص) ، فرمان به اطاعت از اولی الامر ( صاحبان فرمان) شده است(5) و آنگونه که در روایات وارد شده مقصود از آنان امامان معصوم می باشد . (6)

-------------------

1-وَ الْأَمَانَةَ نِظَاماً لِلْأُمَّةِ  (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ (الکافی ج 2 ص 104)

ِ3-وَ الْإِمَامَةَ نِظَاماً لِلْأُمَّةِ

4-ِ وَ الطَّاعَةَ تَعْظِیماً لِلْإِمَامَةِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

5-نساء/59

6-بحار الانوار ج 23 ص 286 باب 17

65- امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای سلام ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه ی سلام را امنیت یافتن از ترس ها ، دانسته اند (1) ، چون کسیکه به دیگری سلام می کند در حقیقت اعلام می دارد که جنگ و نزاعی بین من و تو نمی باشد ، همان جنگی که در آن کشتن و کشته شدن و تخریب و از بین رفتن است که همه ی اینها عاملی برای ترس و نگرانی می باشد (2) ، رسو لخدا صلی الله علیه و آله فرمودند : قسم به کسیکه جان من در دست اوست ، تا ایمان نیاورید ، داخل بهشت نخواهید شد ، و تا در میان خود با محبت رفتار نکنید ، ایمان (واقعی) نیاورده اید و آیا شما را به چیزی راهنمایی نمایم که اگر آن را انجام دهید ، به یکدیگر محبت نموده اید ؟ سلام را میان خود آشکار سازید (3)
•  برخی نیز سلام را در اینجا به معنای صلح دانسته اند (4)که باز همان معنا را می رساند چون صلح نقطه مقابل جنگ است و در جنگ کشتن و خرابی است که همه موجب نگرانی و ترس می باشد ، و برخی بجای سلام ، در اینجا اسلام را ذکر نموده اند به این معنا که اسلام موجب می شود در دنیا و آخرت انسان به امنیت برسد (5) ، هر چند امنیت در آخرت کامل تر و روشن تر خواهد بود .

---------------------
1- وَ السَّلَامَ أَمَاناً مِنَ الْمَخَاوِفِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)
2-شرح‏ نهج..(ابن‏ أبی ‏الحدید)  ج 19   صفحه ‏ى 89  
3- وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا وَ لَا تُؤْمِنُونَ حَتَّى تَحَابُّوا أَ وَ لَا أَدُلُّکُمْ عَلَى شَیْ‏ءٍ إِنْ فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ أَفْشُوا السَّلَامَ بَیْنَکُمْ (مستدرک ‏الوسائل ج : 8 ص : 362)
4-توضیح ‏نهج ‏البلاغة   ج 4   صفحه ‏ى 376     
5-شرح‏ غرر الحکم(خوانسارى)  ج 4  صفحه‏ ى 456 

64-امام علی علیه السلام ، چه حکمتی برای ترک دروغ ، ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• خداوند متعال واجب نموده است که انسان دروغ را ترک نماید ، چون ارزش و شرافتی که در راستی و راستگویی وجود دارد ، چنین امری را اقتضا می کند (1) به تعبیر دیگر ، آنقدر راستی ارزشمند و بلند مرتبه است که لازم است ، به خاطر آن دروغ را رها ساخت و به راستی روی آورد ، و اگر بنای روابط اجتماعی بر دروغ نهاده شود ، اعتماد در میان انسان ها رخت می بندد و هیچکس به دیگری اعتماد نخواهد کرد و در عمل ، روابط انسانی مختل خواهد شد ، و به عکس ، وقتی روابط اجتماعی بر اساس راستی و راستگویی بنا شود ، اعتماد و اطمینان در میان انسان ها تقویت شده و خیانت و دو رویی در میان آنان کاهش پیدا می کند و جامعه به سلامت روی می آورد ، از این رو لازم است فرهنگ راستی و راستگویی در جامعه تقویت و مفاسد دروغ و ناراستی برای مردم بازگو گردد .

-------------------

1-  وَ تَرْکَ الْکَذِبِ تَشْرِیفاً لِلصِّدْقِ ‏(نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

63-در نهج البلاغه چه حکمتی برای شهادت و گواهی دادن ذکر شده است ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه ی شهادت و گواهی دادن را اثبات حق برای کسانی دانسته که حق آنان مورد انکار قرار گرفته است (1) ، لذا امام علی علیه السلام می فرمایند که شهادت دادن کمک می کند حقوقی که مورد انکار قرار گرفته ، ثابت گردد ، زیرا اگر این شهادت وجود نداشت ممکن بود حقوق دیگران ضایع شود  (2) ،  در قرآن کریم نیز شهادت و گواهی دادن را مشروط به عدالت دانسته و می فرماید : یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامینَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ : ای کسانی که ایمان آورده اید (در هر کاری)  برای خدا قیام نمایید ، و به عدالت گواهی دهید (3) ، و اگر پیش از این با کسی دشمنی داشته اید ، این دشمنی باعث نشود از روی ستم بر علیه او گواهی دهید ، بلکه در گواهی دادن بر دشمن نیز رعایت عدالت را بنمایید (4)

------------------

1-وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَاراً عَلَى الْمُجَاحَدَات‏(نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-توضیح ‏نهج ‏البلاغة  ج 4  صفحه ‏ى 376     

3-مائده/8

4-المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏5، ص: 237

62-امام علی علیه السلام در نهج البلاغه ، چه حکمتی برای حرمت لواط ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه ی ترکِ لواط را افزایش نسل بشر ، ذکر نموده اند (1) ، چون بدیهی است که نسل بشر از طریق ازدواج گسترش پیدا می کند ، و در صورت همجنسگرایی مردان ، راه گسترش نسل انسان بسته خواهد شد ، لذا در اسلام این عمل حرام شمرده شده و از گناهان کبیره محسوب می گردد (2) ، در قرآن است که حضرت لوط (ع) به قوم خویش که مرتکب این عمل زشت می شدند فرمود : أَ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبیلَ وَ تَأْتُونَ فی‏ نادیکُمُ الْمُنْکَرَ  : آیا شما به سراغ مردان می روید و راه ( ادامه نسل بشر) را قطع می کنید و به این عمل زشت در جمع یکدیگر اقدام می کنید ؟! (3) لذا از نگاه قرآن این عمل ، یک منکر و رفتار بد و ناشایست به شمار می آید ، هر چند با کمال تأسّف ، در دنیای کنونی و در برخی از کشورها ، به علت انحراف از فطرت انسانی و دور شدن از اخلاق و تعلیمات پیامبران ، بدی ها به خوبی ها تبدیل و چنین گناهی قانونی شده و آن را روا و جایز می شمارند و به عنوان حقّ قانونی برای همنجسگرایان به آن نگاه می کنند . !

-------------------

1- وَ تَرْکَ اللِّوَاطِ تَکْثِیراً لِلنَّسْلِ (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام؛ ج‌3، ص: 585

3-عنکبوت/29

 61-امام علی علیه السلام چه حکمتی برای حرمت زنا ، ذکر نموده اند ؟

پاسخ :

• امام علی علیه السلام در حکمت 252 نهج البلاغه ، فلسفه ی ترکِ زنا را حفظ نَسَب و پیوندهای خویشاوندی دانسته اند (1) ، نَسَب به اتصال و ارتباطی که یک انسان با انسان دیگری به صورت شرعی دارد اطلاق می شود مانند اینکه فرزند از طریق ولادت به والدین خویش منسوب می گردد ، یا برادر و خواهر که به یک پدر و مادر ، منسوب می باشند (2) با بررسی آمار در کشورهایی که این عمل نامشروع در آنجا آزاد و قانونی می باشد ، مشاهده می شود که چقدر تعدادِ فرزندانِ نامشروع در آن کشورها رو به افزایش بوده و آنان در عمل ، خانواده ای ندارند و از تربیت درستی برخوردار نبوده و این مسئله خود ، مشکلات فردی و اجتماعی را در پی خواهد داشت ، بنابراین با حرام دانستن زنا ، و دوری کردن از این گناه و پایبند بودن به خانواده از طریق ازدواج  و در نتیجه تربیت نسلی پاک ، جامعه نیز پاک و سالم باقی خواهد ماند .  

---------------------

1- وَ تَرْکَ الزِّنَى تَحْصِیناً لِلنَّسَب (نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-رک : جواهر الفرائض در ارث ص 70