دعای حضرت مهدی علیه السلام (20)
در کتاب های دعا ، نیایشی کوتاه از حضرت مهدی علیه السلام نقل شده که دارای مضامین اخلاقی برای اصناف و گروه های مختلف است ، که در اینجا برای آشنایی با این دعا ، به اختصار ، توضیحاتی در مورد فرازهای آن ذکر شده است .
وَ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ بِالتَّوَاضُعِ وَ السَّعَةِ
خدایا به ثروتمندان ، فروتنی و گشادگی (سخاوت) عنایت فرما
فروتنی و سخاوت
- در این فراز صفاتی را برای ثروتمندان از خداوند در خواست نموده اند ، نخستین ویژگی ، فروتنی است ، این ویژگی از این رو برای این گروه در خواست شده که ثروت نوعی توانایی و قدرت را برای انسان در پی خواهد داشت ، و انسان در عین توانمندی و دارایی ، اگر تابع اصول اخلاقی نباشد ، بطور طبیعی خود را بالاتر از دیگران می پندارد ، و این موضوع زمینه ی تکبّر و خود خواهی و دیگر رذائل اخلاقی را برای انسان پیش خواهد آورد .
- در قرآن کریم نیز به این حقیقت اشاره می کند که انسان هنگامیکه خود را بی نیاز و توانگر ببیند ، به طغیان روی می آورد (1) البته باید توجّه داشت این موضوع جنبه ی غالبی دارد (2) ، و در مورد همه ی افراد صدق نمی کند ، به یقین افراد تربیت شده ای هستند که قدرت ، ثروت و شوکت آنان را از مرز حق و اخلاق خارج نمی کند بلکه به علت اخلاق مداری ، این نوع توانایی ها ، به تواضع و فروتنی آنان می افزاید .
- نکته ی دیگری که در این دعا به آن اشاره شده موضوع وسعت ، فراخی و گشادگی است به این معنا که شخص ثروتمند در عین توانمندی مالی ، هم در برابر دیگران فروتن باشد و هم اهل سخاوت و گشادگی ، نه اینکه متکبّر و بخیل باشد و اهل انفاق و کمک به دیگران به خصوص نیازمندان نباشد ، و اگر وسعت را در اینجا به معنای توسعه ی بیشتر مالی برای ثروتمندان بدانیم به یقین وسعتی می باشد که خیر آن شامل حال دیگران شود ، نه اینکه فقط افزایش مال بدون سخاوت و بخشندگی .!
خلاصه : در این فراز از دعا برای ثروتمندان در خواست فروتنی و گشادگی (سخاوت) شده زیرا ، ثروت نوعی احساس قدرت و توانمندی را برای انسان در پی خواهد داشت که اگر فرد ثروتمند تابع اصول اخلاقی نباشد در معرض تکبّر و بخل که از ویژگی های ناپسند اخلاقی است قرار می گیرد .
پرسش : آیا ثروتمندی همیشه انسان را دچار تکبّر و بخل می گرداند ؟
پاسخ : از آنجایی که ثروت نوعی احساس توانمندی را برای انسان به ارمغان می آورد ، زمینه ی بروز برخی از صفات اخلاقی ناپسند را در انسان ایجاد می کند ، امّا اگر فرد ثروتمندی از تربیت اخلاقی و معنوی مناسبی برخوردار باشد ، این امور بر تواضع و بخشندگی او خواهد افزود .
----------------------
1-(علق/6)
2-بحارالأنوار ج : 69 ص : 60