همگام با قرآن
مفهوم آیه الکرسی(9)
...لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ...
(بقره/255)
خداوند را نه خواب سبک گیرد ونه خواب سنگین
او را خواب نگیرد !
- در بخش قبلی گفته شد ، خداوند «قیّوم» است یعنی پاینده است و همه چیز به او وابسته است و از همه چیز محافظت و مراقبت می کند و به تمام موجودات روزی میرساند ، در این بخش با بیان صفتی دیگر ، همان موضوع را تأکید می کند ، لذا می فرماید : خداوند را خوابی نمی گیرد ، چه خواب سبک وچه خواب سنگین ، زیرا کسیکه دچار خواب شود ، دیگر قیّوم نخواهد بود (1) در این راستا ، خداوند دچار فراموشی ، غفلت ، رنج و اندوه ، درماندگی و ناتوانی نمی گردد (2) ، از این رو مراد از این آیه آن است که هیچ نوع آسیب ، زیان ، قصور و کوتاهی در هیچ حالی برای خداوند نباشد و این بخش از آیه (لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ) مثال و نمونه ای از تمام این نقایصی است که برای خدا وجود ندارد (3)
- در دعای جوشن کبیر ، هنگامیکه خداوند را به وصف قیّوم می خواند ، بعد از آن خداوند را به عدم داشتن خواب می ستاید : "یا قیّوماً لا ینام" ؛ ای خدای پاینده ای که دچار خواب نمی شود ، لذا این دعا قرینه ای است که نبودِ خواب برای خداوند ، تاکید قیّوم بودن خداوند است ، لذا در بخش 31 دعای جوشن کبیر مشاهده می کنیم که هرگونه نقص وکاستی را از خداوند نفی می کند : " یَا عَزِیزا لا یُضَامُ یَا لَطِیفا لا یُرَامُ یَا قَیُّوما لا یَنَامُ یَا دَائِما لا یَفُوتُ یَا حَیّا لا یَمُوتُ یَا مَلِکا لا یَزُولُ یَا بَاقِیا لا یَفْنَى یَا عَالِما لا یَجْهَلُ یَا صَمَدا لا یُطْعَمُ یَا قَوِیّا لا یَضْعُفُُ " : " اى عزیزى که ذلت نپذیرد ، اى لطیفى که دست انداز کسى واقع نگردد ، اى پاینده که خواب ندارد ، اى جاویدانى که از دست نرود ، اى زنده اى که نمیرد ، اى پادشاهى که سلطنتش زوال ندارد ، اى ماندگارى که نیستى ندارد ، اى دانایى که نادانى ندارد ، اى بى نیازى که خوراک نخواهد ، اى نیرومندى که سستى نپذیرد " (4)
پرسش : چگونه نفیِ خواب از خداوند ، تاکیدِ قیّوم بودنِ خداوند است ؟
پاسخ : هنگامیکه از قیّوم بودن خداوند سخن می گوییم ، یعنی خداوندی که پاینده است و قائم به ذات است و هر چیزی وجودش وابسته به خداست لذا اوست که تمام آفرینش را تدبیر و حفظ می کند ، حال اگر او دچار خواب شود این نقصی در تدبیر و حفاظت و مراقبت از مخلوقات او می باشد و خداوند منزّه از چنین نقص و عیبی خواهد بود .
------------------------
1-تفسیر جوامع الجامع، ج1، ص: 139
2-سواطع الإلهام فی تفسیر القرآن، ج1، ص: 237
3-المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج1، ص: 340
4-دعای جوشن کبیر ، مفاتیح الجنان با ترجمه انصاریان